qalang ulay/烏來部落

部落名稱 cinllwan qalang

qalang  ulay / 烏來部落

部落概況與位置 mwani misuw qalang ru cyux te inu

qalang Ulay ga nyux maki sa ‘zil na llyung Tranan, qszyap Eki Ulay, yasa son muci qalng Ulay kni’an Tayal sa.t’aring ta kahul Tanswey ka ngungu’ llyung shtuw umi qasa ga, smungus te kraya’ Sinten si tpucing puqing nya lga, yasa son muci qu Tranan la. mksobih balay Bnka’ uzi.

  sami Ulay kuw ga maki qu mtzyu’ qalang myan, Tampya, Ulay, Raga’, Rahaw, Hbun ru Mangan Tranan.

  Ulay qani qu spzyang balay pizyux squliq maki te sqani, kmal sami ke’ na Tayal ka mc’ubuy Squliq hngya’an, rgyax myan Batul kinwagiq na umi ga 1118 meta, kwara qmayah tatak Tayal cyux maki te sqasa ga baqun balay mita 101 nqu Bnka’ kinbetunux balay ktan.

  suruw rgyax myan lga rgyax Tongan mc’ubuy mksobih sa qalang To’yen Tayal la.

烏來部落位於南勢溪左岸，烏來車站的對面就是烏來部落，也是原住民所住的地方。我們從淡水河口往上游至新店再往上的源頭就是福山；我們距台北都會很近。

我們烏來區有六個部落，忠治、烏來、拉卡、信賢、下盆及福山。烏來部落是全區人最多的地方，所屬泰雅族賽考利克語系，拔刀爾山是我們最高的山，海拔有1118公尺高，在這裡所有的族人都能挑望美麗的台北101大樓。

山的後面是銜接三峽東眼山，離桃園原住民部落很近。

地名由來 sinllwan lalu qalang

swa son muci Ulay ga, ‘ringan nya mga Hbun tngtun son sraral ma, bahahmswa sazing llyung nyux mstnaq sqani mru, nanu yasa lru son nha Hbun Tngtung la. 

  babaw nya, pqalup na Tayal mskura te nyux ki’an mheloq qu pitung sa lru tringan nya qsya’ lmga ,memaw si hwaw kmal muci ma kilux balay kilux balay ma, nanu yasa ru si nha tllwan qu Ulay qu qalng qani lpi.

為何稱為烏來，早期是叫「Hbun tngtun河文德抐頓」，是因為兩條河匯集在這裡形成深潭所以稱之。

之後泰雅獵人走向冒煙的潭中用手觸摸後，連忙大叫喊著說好燙好燙，所以他們就以「Ulay烏來」取此地名。

部落遷徙 pinqzyuwan qalang

t’aring balay mga, bnkis sami ya ga, minkahul squ Pinsbkan ma, maki qutux mrhuw myan lalu nya ga Yawi Puna, hiya qu cinqsu’ balay mwah qmalup sqani ru ktan na gong Cyaqung qani mga, talagay pizyux qu quleh te llyung qani mru tmatak kya lma.

bsyaq bsyaq hazi nya lga, si gluw llyung ru smhzi mwah bih Rahaw, Ulay,Tampya si tehuq mssobih Cic’ Sintan qu ggluw nha ma.

babaw nya kinhangan nqu Zipun ziray nasa lga, qalang Raga na Tayal smhzi psqunun nya qalang Ulay mlahang, nanu qu misuw qani lga, ungat squliq nya cyux maki sa Raga hiya la.

從一開始，我們的祖先是來自「Pinsbkan賓斯博干」創生地，有一位頭目耆老叫亞維布納最早狩獵來到扎孔溪看到漁產豐富，族人就先居住在那裏。

很久很久之後他們就順著河的下游遷徙來到信賢、烏來、忠治、甚至於到屈尺新店這一帶。

到了日治時代，日本人將拉卡部落的族人集中遷往烏來部落管理，所以現在的拉卡部落沒人居住了。

人口概況 tayal ka nyux qalang Piyaway misuw qaniy

qalang myan ga sazing seng mqeru kbhul msyaw hi kwara nyux sqani, Tayal ga, qutux seng mtzyu kbhul msyaw hi kwara, sisay ma cyugal kbhul msyaw blihun ngasal Tayal hiya, nyux mksobih heci qu Ulay qani, nanu yasa lru, pcyogun nha ga, nyux ini shiriq qalang. maki cikay kruma na squliq myan ga wayal hogal uzi, ana ga ini kpizyux.

我們烏來部落人口約兩千九百多個人，原住民約一千六百多個人；約有三百多戶是原住民的戶數。離都市很近、很方便，所以，在工作上沒有離開部落，也有少數的人也在外面工作，但不多。

部落宗教 snhyan

mhuway balay Utux Kayal, qutux nanak Cyoro Kyokay nyux maki te qalang myan, cyugal yat ga payat nanak blihun gluw nha ga snhi Tensinkyo, cyux maki sa kyahu qalang myan.

感謝上帝，部落只有一間教會在我們當中，有3、4戶數是天主教徒，在我們部落下方。

經濟與特產 qqyanux

qalang myan ga, kwara rhiyal Tayal nyux qhtan Sexu’ , baha hmswa llyung myan qsya’ qani qu nniqun nqu heci Bnka’, nanu yasa ru ini myan hmciy muya’ ana nanu qu pinbahuw ru qmehuy uraw.

ungat qu pinbahuw myan musa sqqyanux, nanak maki cikay ali nya ru muhi cikay tbihi maqaw galan cikay than, ana ga ini ktwa qu sqyanux sa hiya, nanu ru musa tzyaw hogan ru tzyaw son muci ka smrzyut ‘byan wahan Okyak qu Unseng qani pi, maki Tayal uzi nyux mgyah nanak qu ‘byan Unseng uzi, ana ga tmuyaw na thoki kmukan mwah ksyuw ru nha nank Kekak, Tayal hiya lga si mamu qu kinsyugan qu qnabu qani qutux qutux byacing.

由於我們烏來全區土地受到水源管制區的限制，因為我們這條河流是供給台北地區的飲用水，所以我們不隨意的開發土地或是種植農作物。

我們也沒有種農作物來過生活，只有一些小農種一些有機蔬菜，如桂竹筍、馬告，以維持生計；雖然不多，他們還是到外面工作，就像到溫泉飯店做清潔工作，也有一些少數的族人有開一些溫泉民宿，也有一些財團老闆承租原住民土地來運作計畫，族人就每月接收他們的租金。

部落交通 tuqiy

qutux balay tuqiy myan (Tay 9 Cya Seng), t’aring Ulay ru si tehuq Bnka’ ru tbzih mwah Eki Ulay lozi, mhani mwah simu si tehuq qalang myan ga maki qu Takusi nya, plawa su ga 150 pila. yat ga pquzyut qu Renwa ggluw su mwah mnaga sa Eki. qenah blaq yan nasa hiya.

我們只有一條省道，叫做台九甲線；從烏來到台北往返，若要到烏來部落，可以叫計程車，費用一百五十元就可抵達。也可以聯絡親戚至車站接送，會比較方便。

部落觀光 wahan tbasaw mzwi

wahan tbasaw mzwi Okyak sa ga cyux maki te kyahu qalang myan kwara, miyan khu ngnhayan yat ga tbiran, ‘ban Unseng yat ga tama turuy si tehuq tgliq, Taki son myan, yasa qu spizyang mwaha okyak lmosy, nanak maki cikay Tayal cyux mgmeh son cikay ka wahan mqbaq mlata gaga Tayal ru mwahan nha tmatak lbit lmosay qani yasa qu sqqyanux nha.

遊客來到烏來觀光旅遊大部分都在部落下方，像烏來老街的博物館，還有溫泉民宿、或者是坐台車到烏來瀑布，是我們烏來觀光的重點。而部落有幾家開獵人學校教遊客泰雅傳統文化或是露營區，來維持他們的家計。

泰雅諺語 Ke sinbilan bnkis

bnkis ta raral hiya ga, kya qu kbalay bbetaq nha ngarux ga, ini ptnaq ka bbetaq nha bzyuk. sbetaq ngarux ga, lgun nha qara qroq hiya, ini su thaziy qara na bengan ga, ana su btaqan qu ngarux, hlutun nya bengan hohus su ru, ana wal mpqwaw hi nya qu bnetaq qasa ga, si ki kyapun su nya ga hmwah.

nanu yasa qu qhuniq kzman hohus qasa ga lgun nha qutux qara nya. btaqan qu ngarux lga, ana mtboyak ga, ini uwah sobih, baha hmswa nyux qrqan na qara qasa, nanu tayal raral kbalay betaq ngarux ga s’anak nha kbalay.

stnaq ta ngarux ga, s’agal lalaw spkugus sa bbetaq, git…git…sngya’an,  sbasi qu g’nux nya lga mgiyay la. ini su aras bbetaq ngarux ru nyux ciriq uyuk ngarux ga, laxiy siy usa kya. koxun ini i nyux maki lingay qu yaya nya mlahang uyuk nya.

gaga kkayal kneril hiya ga, maki uziy iyat ubuy spkayal na kneril. nanu sa ga ini pinqzyu na ngarux, psaniq son nha. baha hmswa ga waliy musa rgyax qu kneril hiya rwa, iyat mnita ngarux, nanu sraral ga ungat kya gaga nya kneril mkal na ngarux hiya.

nanu yasa qu gaga tayal raral ga. nanak mlikuy thuyay mkayal na ngarux. mkayal zyuwaw na ngarux qu kneril lga, skayal nha ru psaniq mgaw.

早期的泰雅族人在製作刺山豬或熊的工具是不一樣的，在獵熊時的茅，需保留木柄的叉枝，如果沒有保留樹的岔枝時，即使你刺到了牠，牠會抓著矛的柄甚至穿過牠自己的身體，也勢必要抓到你為止。  

  所以會留下木柄的叉枝一起做成矛，當矛刺中熊時，越是掙扎越會傷到自己，木柄的叉枝也會頂住在牠的胸前無法前進，所以以前的泰雅族人在獵熊時有專用的矛。

  如果遇到熊可以拿起刀子跟矛互相磨擦發出git…git…的聲音，牙齒酸澀牠就會跑掉。如果你沒有攜帶刺熊專用的矛，陷阱又獵到小熊，不要馬上過去，因為牠媽媽可能就在附近保護小熊。

  女人說話文化的差異，有些事女人是不能說的。像(熊)這個字是絕對不能說出口，因為在以前女人是不能跟著上山狩獵，因此沒見過真正的熊，所以是不能從口中說出熊這個詞語。

  所以在以前傳統的泰雅族部落，只有男人可以討論熊，女人是不能說，會引來爭議是禁忌。

部落小故事 cipoq pinqzywan

kmayal qu nkis myan ga, kraya rgyax myan qasa ga, sraral klhangan zipun mga yasa qu iwal qnahan rme hiyal qasa ma, nanu yasa tllwan nha kraya’ sa lga Sirogan son nya qu Zipun.

我們老人家說，我們部落的山頭是在日治時期是日本軍人的跑馬場，所以日本人就取此地為「Sirogang西羅岸」。

sraral mga maki uzi qu pintriqan squ snarex,snarex, nanu yasa qu hetay qu gipung qani ga, gihung nha balay qu Tayal kya, ha mswa Tayal qani ga ,baq balay inlungan, cinlungan balay ga,baqun naha tuqiy nqu wahan gipung ga, tuqiy nha raral hiya ga,aring kyahu ru mkrkyas ru, nanu yasa qu Tayal hiya lga,san naha maro hnaga squ ’bu, ’bu ga,’bu ga,tran ’bu lga,syan nha para,para ga, para ru swan nha btunux, sya nha btunux ru maki qu mnaga kya uzi, ru ktan nha qu a hetay gipung lga, hnya kkyas lga,kutan nya syan nha wahi ra, kutan nya wahi la, wal mha ni tunux lga,yasa qu wal nya hugun kwara qu hetay gipung la, qani hiya ga kahul squ a rgyax maqaw muci kya uzi, mciri kya, nanu muci kya lga,nalay na qu para qasa, cingay balay wal mhoqil kay hetay na gipung, aw ru shat uzi,   a nanu yasa qu Tayal qa ga,wal maha kya qu   wal horun qu tunux kwara qu hetay gipung lga,   musa mamu qu patus nha la, ru niqun nha uzi ga san nha mamu la.

聽說以前有尖山『Snariq』之戰，日軍也從那裡開始攻擊，對付泰雅族人很艱難，因為泰雅族人很有智慧、很聰明，他們知道日軍要從哪裡來，以前的道路是山下到山上，泰雅族人到山頂等候，會在山頭上製作木柵，上面堆石頭，石頭旁邊有人看管，看到日軍上來後就把山藤砍斷，石頭從上滾落時把日軍沖走，在崎漆山也用這種戰術，當時日軍軍警死傷很多，泰雅族人用這種方式用石頭把日軍沖下山，把敵人的槍枝撿回來，也將食物撿拾。