Cote d'ivoirie
| Cote d'ivoirie | |
| biru’ na zayzyuwaw:Yamoussoukro aerial panoramic IDM.jpg | |
| kian | |
| |
| sintuqi squ kian | 6°51′N 5°18′W |
| kinbhci | 322,463 km2 |
| qalang | Yamoussoukro |
| ke | |
| Bété, Dyula, Baoulé, Abron, Agni, Cebaara, Senufo, French | |
| Linpgan squliq | |
| 26,378,274 | |
| Pinqasan ryax nakoka | |
| 7 na tay mspat byacing na qutux kawas | |
| sinnhen | |
| Cyorokay | 44.0% |
| Islangcyaw | 37.2% |
| puqing nqu sinnhen | 10.5% |
| ungat sinnhen | 8.1% |
| binah | 0.2% |
| ryax nqu kian | |
| UTC | |
| pposa giqas nqu zyuwaw | |
| .ci | |
Cote d'ivoirie (象牙海岸) hya’ ga cyux maki’ tay 8 00 N, 5 00 W na Xweco syuw.
kwara’ kinghciyan niya’ 322,463 sq km (maki’ tay 69ginkgan kin wahci’)
(kinwhci’ niya’ ga 318,003 sq km , kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 4,460 sq km)
Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 23,740,424.
Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga 64.80% , lhlahuy hya’ ga 32.70%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 2.50%.
Syangya hayan
Zyaw na kinbkisan
Ziray /Ryax na kinhangan Fako
Kawas 1460 Oco na qasu tehuk sa Syangya hayan，misu qani ga zyaw na sraral Syangya hayan cipoq qu kinnbaq nha la。Misu nyux mqyanux na pyang na mincu na Syangya hayan msuqi mwah tmwang sarhyal qani：Krucu ga raytay kawas qutux seng mtzyu kbhul . kahul sa Laypizeya minbzyaq sa qalang qani，ka Senoufocu ru Lobi cu kahul saPucinafaso ru Malisyan kura mkilux minbzyaq sa Syangya hayan。Tehuk sa mopuw spat、mopuw qeru kinmhgan，Akan cu ru gluw na Akan cu na binah qutux na Baoulé cu kahul sa Cyana minbzyaq mzyup sa Syunya hayan na qalang htgan wagi，kya Malinké cu kahul Sincineya minbzyaq mzyup sa Syangya hayan na qalang byaqan wagi ru kura ghyaq。
Mpspung ki bih na koka Cyanan，Syangya hayan koka qani mtbazi mqzinut na squliq mkisit ga cipoq cikkay，baha hmswa ga Oco qani ga mtbazi
mqzinut ru mkisit na squliq ru msyo bay na qqasu ga smoya sa binah blaq cikay na Kang ko yalaw gi maki sa syaw umi。 kawas1840 na ryax ga，Fako phtuw
inlungan mha soyan nya ru blaq qu rhyal qani，nanu yasq slahan nya qu qalang na thoki mha nanak Fako na psyobay na squliq swali msyobay sa qalang
mamu.nanu aring kya lga，Fako maki qalang nha psrux sa kian na hetay Haycun la.slaqux nya qu binah na koka，ru taring sintuqi sa qqol nya qalang
qani。Tehuk sa kawas 1890 na ryax lga，te qruzyux na ryax mciriq lga， pqxung nha qu kahul sa Kanpiya na Mandinka cu na rngu nha，nanu yasa
tmasoq qu pqol sa Syangya hayan ka lungan nha。kawas1893cyugal byacing mopuw ryax Syunya hayan koka qani ga mFako na Cminti。Kya ku Baoulé cu
ru binah ka qalang htgan na wagi na llamu na Cusyun ini krtung tmwang sipciriq ki lha.kawas1917 klhangan na Fako lga，mzyu qu lungan nha pposa pinbahuw nha msinpila la，helaw balay，kafe、koko、Cunli cingay qu pmyun nha syaw na umi。Ryax nasa .qalang na Sife ru binah na qalang ga
wiway squliq na Fako ru squliq na Inko psmsun kwara na zezyaw，Syunya hayan nanak lha ku cingay qu llamu na squliq「giqas na mbyaq na squliq」na
qalang。Nanu yasa linpgal ga obih smka ga koko，kafe、guqoh、minsyu na Fako smpung，ru pyang yaqih na psqenut sa squliq ga psplang nha pila。
sefu /psmsun zyaw
taring kawas 1983，Syangya hayan pyang ka sotuw nha ga taring sa Apisan mbzyaq myu sa Yamusok，ana ga pyang smpung zyaw ga maki sa Apisan na。cingay koka na Tskwan kian thoki ga maki sa Apisan uzi。Squliq na Syangya hayan yasa cyux si pciriq nanak na memaw myaqixh qinnxan na minsyu。Koci na linhoyan na kenli squliq .nyux nha si pinbaqi qu sazing koka pitriqan na kinnyap nyux nha sqnutan na squliq ru nyux psqenut mtzyaw na laqi na monray。
Kahul kawas 2002 mqeru byacing mopuw qeru ryax babaw na minhtuw zyaw lga（ktay zyaw na sraral），pinciriqan nha qu Syangya hayan，kura ghyaq ga htay smyuk na「giqas hetay（ke na Fako ga：Forces nouvelles）」phtung nha ku psenkyo giqas na soto。Aki ryax na kawas 2005 mopuw byacing psenkyo。Ini nha bleqi zyubi ru malax senkyo la. Masoq kawas 2002 thuk kawas 2011 myaqih na sefu ru minpbu ga ，stama sa mawiy ru kokok kbhuzyun balay qu pinbahuw nha maki sa Feco ga msbuloq mrkes qu psplang nha ，baq balay sinpila na qutux koka. ana ga hetay nha lga bsyaq minciriq lru minkahul sa sefu na hetay ki minhantay na tahay hetay msqutux linhoyan la，minbsyaq msyaqih ru mtucing，nanu yasa ini bleqi mblaq pcbaq na，ini kskyut msazyu krryax。Kawas 2017 qutux byacing.cinringan nha ga sinplang nha ga ini nha qtnaq nanu yasa ，Panlwan taring sa te sazing hopa na qalang Puwaka (Bouake) mbyaq sa pyang nha Sotu Apisan (Abidjan)，cyugal hopa na qalang mhtuw hetay Panlwan，ini kbsaq thoki na hetay Tung wai (Alain-Richard Donwahi) ru hetay nya sbugah nha la。Kmal qu hetay mha :iyat myan inlungan Panlwan，nanak pinsplang na pila myan qu kwagiq cikay。
tili/kian
Syangya hayan nyux maki sa Feco na byaqan wagi na syaw umi，kura mkilux Cineyawan，byaqan wagi ga ’mubuy Laypizweya ru Sincineya，bih na kura ghyaq ga Mali ru Pucinafaso，htgan wagi ga tsobih Cyana。Kinlabang rhyal nya ga mtzyul sazing mang sazing seng ru payat kbhul mtzyul pgal cyugal pin fang konli，kinqryuzyux umi nya ga magal kbhul ru mzimal kon li。Rhyal na koka nha ga taring sa te byaqan wagi ru kura ghyaq mngban sa te htqan wagi ru kura mkilux，kwara ktan ga ini khopa qu ptnaqan，te byaqan wagi ru kura ghyaq kiwagiq nya ga magal kbhul~qutux seng na rgyax Manta ru rroq na rgyax，kura ghyaq kinwagiq nya ga sazing~magal kbhul mi na rroq ru wagiq na rgyax，te htqan wagi ru kura mkilux kinwagiq nya ga mzimal mi kyahu na sya w umi Siye hu b’nux。Pyang wagiq b’bu na rgyax ga maki sa Syangya hayan ru Sincineya bih na rgyax Ninpa，kinwagiq nya ga qutux seng mpitu kbhul mzimai sazing mi。pyang na llyng ga kura mkilux ru mqlwy sa ghyaq，kya gong Pangtama（mqeru kbhul mzimal konil）、gong na Kmoay（mqeru kbhul konli）、gong na Sasantla（mtzyu kbhul mzimal konli）ru gong Kawali（mtzyu kbhul konli），qinruzyux llyng gacyugal seng qytux kbhul konli，kinlabang na gong nya ga232，700pin fang kon li。Gluw na mkilux na kayal。Kura ghyaq ga7° kura mkilux ga mqwalax ru lgan mkilux na kaya，Kura ghyaq ga7° kura ghyaq ga mkilux ru lgan mkilux ru kman na kayal。Te sazing byacing tehuk sa mpayat byacing ga pyang mkilux na kayal，s hkin ga mpusal mpayat ~mtzyul sazing℃；byacing mspat ga kayal nya ga pyang rroq，hkin ga mpusal sazing~mpusal spat℃。
inkyasan rhyal nha
spkal balay ga ，rhyal na koka qani ga kahul sa kura mkilux ru kura gyhaq ngyut mtwagiq ，tska ga kya kinwagiq ga mqru kbhu mopuw payat tehqu tuxuq seng magal kbhul mpusal payat konc na b’bu，wagiq na rgyax ga cyux mnaqi 。
qalang na tili/kian
koka na rhyal qani ga ，kahul sa kura mkilux syaw na umi psqo kwara kokamshzyu ru kura ghyaq na rhyal，baqun balay mha qinsyugan na
qalang.qmtux na langun、lhlahuy ru benux na rhyal cyugal qalang。
qalang na qmtux na langun
qalang na qmtux na langun kahul Folyesko thuk bih na Cyana，kinqruzyux nya ga sazing kbhul mqeru mpitu konli；qutux ngalang qani ga nyux qutux qruzyux na Saco pqes kin Tasiyang，mluw sa syuaw na umi tehuk sa te ska na Laypizuyya，cingay ga wagiq na btunux。qalang qmtux na langun ga myang na Ztaw na kayal，kinklux nya ga Srls24.4 thuk 28.3tun（Hwas ga mpitu pgal tun tehuk spat mzimal pgal cyugl tun）kska，mhuziq na rhyal ga maki sa mpitu pgal %tehuk mspat pgal %。Qutux qutux kawas ga qutux kbhul ru mpatul ryax，mhuziq na ryax.qinlwahan nya ga tehuk sa cyugl seng sazing kbhul konli。
lhlahuy
Kian sa lhlahuy maki sa qmtux na langun na te suru，kinwagiq na qhoniq nha ga mpusal payat konc，llyu na qhoniq ga msrsun，yanqutux kbhul balay
khmyan na mtasiq na umuk。Maki hopa na lhlahuy kin wagiq nya ga mpatul magal kpnc，kya cingay na rroq na qqhuniq mrkes sa sasaw na qqhoniq。
Rhyal qani ga kayal nya ga son maha Yactaw，tzzik mhuziq na rhyal ，thuk mpitu pgan%，mnanak pinzyugan na kinkilux ru tltuw nya，maki sa
srls13.9tu tehuk 39.4 tu（Hwas mzimal mpitu tehuk qutux kbhul ru cyugal tu）na kska，qutux kawas qinlwaxan nya ga qeru kbhul ru qeru pgan konli tehuk
sazing seng pyat kbhul qeru pgan konli。
Rhyal na beqnux
rhyal na beqnux maki bih na kura bih ghyaq，hopa ru blaq na mhbku na balaw。Qalang qani ga gluw na mkilux ku kayal nya ，baqun balay qu mkzay ru mhuziq na kayal，taring sa htgan wagi kura ghyaq znup na Sahala Samo mkzay bhbuh na behuy Yarlmatan，nanu yasa qalang qani ga. qutux qutux kawas taring mopuw sazing byacing tehuk sa te sazing kawas te byacing sazing mtkzay ru ghyaq na kayal la，qutux kawas cyugal byacing tehuk mopuw qutux byacing ga mhuziq ru mkilux na kayal
kayal
Syangya hayan qlwahan na kayal ga mtnanak iyal，ungat qu si qwalaxmopuw ryax ru mspat ryax na sbisu na qwalax，ungat uzi qu ini pskyut na sinreray，atuw mqwalax lga te qutux ryax sazing ryax txal hopa iyal qinlwaxan nya ，qutux spung uni sazing spung lga mhtuw qu wagi la， yang balay psasaw。
qsya
Syangya hayan koka nha spyang na llyung nha ga kya gong na Kmo、gong na Tapng、gong na Sasantla ru gong na Cyawala，wayal skura sa te mkilux sa rmayas ；kwara llyung ana nanak mtzyu pgan konli gwaxan，aw ga wahan psqluy na qqhoniq lga baqun pqluy la.
spzyang qalang na Kokka’ (首都)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga Yamoussoukro.
snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 7 na tay mspat byacing na qutux kawas.
mrhuw Kokka’ (國家元首)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Alassane Dramane Ouattara, aring ryax 4 squ byacing tay 12 sa kawas 2010 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.