Haiti
| Haiti | |
| |
| kian | |
.svg)
| |
| sintuqi squ kian | 18°32′N 72°20′W |
| kinbhci | 27,750 km2 |
| qalang | Port-au-Prince |
| ke | |
| French
Haitian Creole | |
| Linpgan squliq | |
| 11,439,646 | |
| Pinqasan ryax nakoka | |
| 1 na tay qutux byacing na qutux kawas | |
| sinnhen | |
| Cyorokay | 86.9% |
| puqing nqu sinnhen | 2.2% |
| ungat sinnhen | 10.6% |
| binah | 0.3% |
| ryax nqu kian | |
| UTC−5; UTC−4 | |
| pposa giqas nqu zyuwaw | |
| .ht | |
Hayti（Haiti）
Zyuwaw na kinbkisan[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Hayti ga kinnan na squliq na Intian na qalang na Alawako.kawas qutux seng payat kbhul mqeru pgan sazing ga minnwahan na Klunpu，sllwan nya qu taw qani mha Inspaniawlataw（Sipanyataw），kawas qutux seng magal kbhul ru sazing kawas ga mbalay sa pinklahang sa Sipanya 。baha hmswa kinlahng na squliq na Oco maras punu(tinhwa)na innbuw ru Sipanya ka minlahng na minnaki kya na squliq.cingay qu wayal nha pqilun. Nanu yasa wayal nha pskyutan qu squliq na Alawako.babaw nasa lga squliq na mplquy na Sipanya ga.taring nha sa Feco mazi mqalux na squliq galang nha ptzyuwaw na yatuy，m’spyang maki sa taw na mtzyuwaw nqu mtlokah na pcyagun. kawas qutux seng mtzyu kbhul mqeru pgan pitu ga .kinnita nha ka pinnraw nha kayak Leswete，Haytisqapan nha sa Fako，sllwan nha ma bung na Fako Sentawmink. kawas qutux seng mtzyu kbhul mqeru pgan qutux ga .mqalux na squliq na thoki:Tusan.Luweturl masas squliq na Hayti mtbuci mciriq la ，maki sa
m’Latimeco pyang gleng mtbuci na koka。kawas qutux seng mspat kbhul ru payat ga ，hetay na ptuliq na pinciriq qolang nha ku Tayzkang.ptke mha mtbuci，psrux linhoyan na koka。kawas qutux seng mspat kbhul mpusal sazing tehuk kawas qutux seng mspat kbhul mpatul payat .Hayti qani ga minnagal nya qu taw na htgan wagi na qalang（misu na Tominnicy）。
Babaw na mtbuci qu Hayti lga.ini psrux sa blaq ru maki kenli na mincu tinz，mtyaqix qusezi nha. mtlokah na mthoki ini krtung cintman ru wayal nhapkuxun lozi；kahul sa linpgan ga，kahul sa mtbuci qu Hayti thuk sa kawas qutux seng mqeru kbhul mopuw magal mtbuci qu Hayti，kya hazi maki sa mqeru pgan na thoki msesyu lmahang。kawas qutux seng mqeru kbhul mzimal pitu ga .sintama sa hetay，Tuwaliay lmaqux kawas qutux seng mqeru kbhul mzimal pitu lga senkyo qu Hayti，m’minsyu na sinlokah na thoki.magal Hayti na soto，psrux sa thoki na ngasal lmahang na koka tehuk sa kawas qutux seng mqeru kbhul mspat pgan mtzyu sazing lga 。babaw nya lga Hanli.Nanfe na thoki qu pglen「kwara na pspung zyuwaw」hetay na thoki lmahang.kawas qutux seng mqeru kbhul mqeru pgan. Senkyo m’soto Petelang.Alistiti.ana ga wayal ptqehun nazyuwaw na hetay. kawas qutux seng mqeru kbhul mqeru pgan mqeru payat lga，maki sa linhoyan koka na swalan ru Koci na ptyaqih lru.msbinah msoto lozi qu Alistito. kawas qutux seng mqeru kbhul mqeru pgan mtzyu lga.Lene.pulewarl senkyo msoto.kawas sazing seng. Alistito senkyo ga msoto lozi。Kawas sazing seng ru pazyat kawas sazing byacing.hetay na pinsyuk ru mge binah na koka qu soto Alistito. Mtkali sa binah na koka si tehuk sa sazing seng ru mopuw qutux kawas.
Babaw nasa spyang wagiq na hoin na thoki Ponifes.yalisanta mluw sa
Sinfa na gaga rayli na msoto la.Linhko pwahun nya qu psblaq na hetay kawas sazing seng byacing sazing ru pitu ryax ga senkyo soto ki Giin mtzyul cyugal hi na psanka senkyo soto 33.binah ga kya qutux seng cyugal kbhul na sanka psinkyo na Giin pspung qutux kbhul mpusal qeru na cintman。Sazing byacing mopuw mtzyu ryax.psenkyo na weyunhwe na thoki ptke hapyo mha，maki qu inlungan nha ma Tan na soto na psenkyo Plewarl psenkyo na squliq hyo nya ga mzimal qutux.mopuw magal ％hyo nya ga wagiq tosen la，citman nya tehuk kawas sazing ru mopuwqutux kawas.nu qani ga
Kawas sazing seng ru mopuw ru qutux byacing mopuw sazing ryax.Hayti qani ga m’unu zues mpituw kihopa qu unu qani，unu ka kintwahiq nya ga ki spyang hopa na qalang ka Tayzkong mopuw kongli，pintgtuw nya ga ini kzzik ana ga lokah qu pintyaqih。Unu qani ga ryax nasazing rhay babaw na kinnryax payat spung ru mzimal cyugal fen.ini kbsyaq lozi ps’unu krahu’magal.mqeru ru magal.magal ru minsazing maki tahay na
mhoqil ga mopuw mang tehuk mpusal mang na squliq.sefu ga mopuw magal mang na sabak qu wayal nha qblun.ana ga snhung balay mah kya qu mpusal mang na squli cyux maki sa pin’unu na qalang.nanu son qani lmnglung ga ptehuk sa mtzyul magal mang kincingay wayal mhoqil.
Kawas sazing seng mpusal qutux byacing pituw ru mspat ryax.msoto kya qu Funerl.mois ptlu’sa bnetaq squliq ru mhoqil la.nanu yasa pspung palaxna rayli thoki na Kelowte.yesefu hya ku mtzyaw na soto la ru ptke mha Hayti qani ga pzyup sa ptlokah qu kinhangan na sefu .byacin pitu ryax mpusal qutux. Sefu na Hayti pgluew na ke na soto sraral ptke tm.Aliayrl.hanli sinzyunaw mthoki ru ptzyaw na soto uzi，Yosefu msbinah mthoki na zyuwaw na binah koka.kawas qani mspat byacing ru mopuw payat ryax. Ayra na unu sraral ga mopuw kawas .Hayti qani ga s’unu lozi zwes mpitu.cyugal na unu.cinringan na kinzzit na unu ga mopuw kongli，ru minpira m’unu lozi。s’unu qani ga ryax na mhngan mspat spung ru mpusal mqeru fin，linpgan ga unu qani ga wayal mhoqil na squliq ga qutux seng payat kbhul mopuw qeru、magal seng pitu kbhul squliq magal mxal.ini kbsyaq lga thoki Aliayrl.hanli sasan ptke mha koka Hayti qani ga pzyup ta sa ptlokah na kinhangan la，qutux byacing na ryax.Linhko lokah balay mslokah inlungan na pkraw na pincyagan.cinbwanan na Wesin linhoyan ga ptaring nyux nha kenkyu qu pkrraw na zezyuwaw.
Tili/kian[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Hayti nyux maki sa Ispaniawlataw na byaqan wagi.kinbhci na rhyal nha ga Sazing seng mang pitu seng ru pitu kbhul mzimal km²，kska nya lga sazing seng mang pitu seng ru pitu kbhul mtzyu pgan km² na rhyal，qutux kbhul mqeru pgankm² ga qsyaq。Koka na Hayti qani qinruxan nya ga.qutux seng mpitu kbhulru mpitu pgan qutux km，ki lingay na koka
Tominicya na syaw nya ga kinqryuxan nya ga cyugal kbhul mtzyu pgankonli.Hayti nyux maki sa Ispaniawlataw na byaqan wagi.syaw na umi ga kbiki’ qu rhyal nha.ana ga syaw na umi ga nanak pira gluw na cipoq na taw.Hayti ga msobih sa rgyax na Ketilela na teska.kya qu baqun balay mita mha rrgyax.mqasu spayat na si shzyu na ru te htgan ru byaqan
na wagi qu rrgyax. Kinrhyal nha ga ，Hayti nyux maki sa Ispaniawlataw inikhyan sa rgyax na Ketilela .inkya san nya ga.msuqi sa Pay’ci ru kucinci na Arlpis mkuku na pslokah gluw nagiqas na kinmhgan mskyut na kinryasan nya na rgyax binah na kinryasan nya na pslokahtaring sa san sins thuk sa kinsins nyux si qryun tmwang na。koka na Hayti qani ga
spyangwagiq nab’bu ga Pic la Sellekinwagiq nya gasazing seng mtzyul kbhul mspat pgan mi. Koka na Hayti qani ga llamu na mkilux na kayal b’nyux na qalang ga mtkzay .maki sa rgyax ga mslwuy，maki sa rgyax na Ketilela baqun balay mha ghyaq na kayal。Inkyasan na khuziq nya ga lokah balay，yang maki sa ’llaw na behuy ga.qinlwahan na qutux kawas
ga .tehuk sa qutux seng mqeru kbhul ru magal hawmi(Hayti na lepone.Hayti naLepone），mtnaq na mssyuk zyupan na behuy kinhopa qinlwaxan nya ga magal kbhul mzimal mqeru hawmi（KenaInfu）。Koka na Hayti qani ga kura ghyaq na be’nux rhyal、kura ghyaq na rrgyax、Cunyang wagiq na rgyax、Hayti te byaqan wagi kurasa ghyaq na rrgyax、Hayti teska na rrgyax、Arltiponite、Cirltesake、Layawkan、te mkilux na rgyax na mqeru na ngngayan na kktan.Baha hmswa ga qutux qutux kawas kinutan.Hayti na balaw giway na ，
kya qu mkilux na mgasa na k’man、mkilux na mtkzay na k’man、smka na mkilux na mtkzay na k’man、mkilux ru mtkzay na k’man、smka na mtasiq na pzyugan na kayal、mkilux na k’man、rrgyax na mtasyaq na llamu na balaw。Hayti na qeqaya na Lipan、tun、tanswenkay、kay、kin、btunux na Tali ru qsya na rngu koka na Hayti na qinrzyuxan na
llyung ga Atiponi llyung. koka qani ga ungat qu psplang na pila qu llyung nha.koka Hayti qani ga cinlingan na umi ga mopuwhayli.’mubuy na qalang mopuw payat hayli.spyang na psplang na pila na qalang ga sazing na hayli.
sezi[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
pingluw nha squ kawas qutux seng mqeru kbhul mspat pgan pitu kinbalay nha qu gaga na Hayti.Hayti ga msqutux na linhoyan na koka.
soto ga syun na mrhuw.psmsun na zyuawa ga sefu na pintzyuwaw.
Sefu na pnglung na thoki.psrux sa gaga kahul sefu ru komin Giin na
Sancun sazing linhoyan mbbiq.
Psmsun zyuwaw na sefu[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Soto na Hayti ga minkahul na minsyu mhtuw .cintman nya ga magal kawas minsazing nanak.thoki ga mere na soto .piswalan na komin Giin.thoki mere sa llamu na thoki ru koka na hiksyo.kwara ka pkahang nya sa komin ga siki tekahul sa komin na kaygi ru sinnhen lga.baqun rmuru mtzyuwaw la.
Psrux gaga[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Hayti na kominihwe ga koka na Hayti spyang wagiq na psrux gaga na linhoyan.Saniyung ru Cuniyung sazing linhoyan pinsqunan. Saniyung kya mtzyul Giin，qutux qutux qalang ga cyugal na Giin.sazing kawas ga mtxal pzyugan psekyo tska na lpgun cyugal linyoyan ga qutux linhoyan ga mtxal pzyugan psekyo. Cuniyung kya qutux kbhul mopuw mqeru hi na Gii.payat kawas ga mintxal senkyo.
Psmsun zyuwaw na sefu[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Soto na koka Hayti ga minkahul na minsyu mhtuw .cintman nya ga magal kawas minsazing nanak.thoki ga mere na soto .piswalan na komin Giin.thoki mere sa llamu na thoki ru koka na hiksyo.kwara ka pkahang nya sa komin ga siki tekahul sa komin na kaygi ru sinnhen lga.baqun rmuru mtzyuwaw la.
sfa[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
koka na Hayti ga gluw na Taluw Fasi na koka.Holit nya ga Roma na gaga qu spngan nha spyang wagiq na Sfa ga koka Hayti na spyang wagiq na Hoinng.koka Hayti mtqlah sa Hayyakoci holit pspung.
Psmsun zyuwaw na binah koka[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
Koka na Hayti ga Linhkwo、Giko na cinbwanan、Mecocinringan na Ginko、Kocihuwopicicinlinhoyan、cinbwanan Mawi linhoyan、Cyalepi sinqutux na linhoyan。Kya mtzyul msyaw na koci ru qalang linhoyan maki sa koka na Hayti psrux sa kbsya na pcyagun.kawas sazing seng ru mopuw ru qutux byacing babaw na minsunu，Syakay na Koci linhoyan memaw mthelaw mwah kmraw.pragun nha pila ru nniqun ki qeqaya.mwah sa psrux sa psplang pila ru kbalay koba ru ppraw sa qqyanux nha、mkkal mha psqtuhaw ta inlungan ta psrux sa zyuwaw na koka Hayti na zyuwaw na binah koka qu spyang nha syun inlungan Koka na Hayti ru Cunhwaminko blaq iyal qu waycaw nha .ini psblaq ki Cunhwazinminkonhko.ana ga maki sa psplang pila nha ki Cunhwazinminkonhko
Haiti (海地) hya’ ga cyux maki’ tay 19 00 N, 72 25 W na cung-Meco syuw.
kwara’ kinghciyan niya’ 27,750 sq km (maki’ tay 148ginkgan kin wahci’)
(kinwhci’ niya’ ga 27,560 sq km , kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 190 sq km)
Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 10,485,800.
Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga66.40% , lhlahuy hya’ ga 3.60%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 30%.
spzyang qalang na Kokka’ (首都)[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga Port-au-Prince.
snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日)[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 1 na tay qutux byacing na qutux kawas.
mrhuw Kokka’ (國家元首)[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]
mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Jovenel Moïse, aring ryax 7 squ byacing tay 2 sa kawas 2017 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.