Lmhuw 吟唱
ywaw nqu ka lmuhuw qani , siy say mha mpuw msyaw kawas qani ga, mrhuw ka 文化部 qani ga nwahan nha hmkangi squ ka, ywaw nqu pqzyon nqu lmuhuw qani ga, ubaq lmuhuw qu qwas nqu Tayal qani ga, ubaq yaba balay san muci ka pincbaq nqu snbil lkotas ta sraral, ka nyux pqzyu squ ka rekisi nqu ita Tayal qani. balay balay lmuhuw qani ga iyat siy ga mnkis kwara, bnkis qani ga baq lmuhuw ay, nanu siy ga sin’inlungan ta musa smoya mqbaq, nanu yasa qu yal qani na bnkis ga thoyay pqzyu squ baq yawa nqu lmuhuw qani pi!
關於泰雅史詩吟唱，在這10幾年中，文化部尋找本土文化遺產。關於Lmuhuw這一類型，原來泰雅族的Lmuhuw史詩吟唱，原來是祖先述說著過往，也就是述說著泰雅族的歷史。確實是並非所有的耆老就會吟唱，除非他有智慧有心要去學習，有年歲的長輩才會述說，關於Lmuhuw這一類的文化遺產。
ita Tayal raral qani ga lmuhuw qani wi ga, nyux pqzyu’ squ ka ’ringan qnxan qu Tayal, wal ta muci nanu a mqyanux squ siy say mha pira Seng kawas kwayal,’ringan Tayal qani ru minkahul inu qu Tayal qani rwa, mbhuyaw sa inu ru wal ta muci nanu hmuluy ka, ’laqi kinbahan ka mhkangi squ ka giqas squ ka, siy say nqu ke nqu kotas raral mha tbah mhkangi squ ’tukan na payeh ru kzikan zik na balung, yasa ga qutux nqu nyux pqzyu squ rikisi na Tayal pi!
關於Lmuhuw這一件事情，是在述說泰雅族脈絡，我們族人的過往，甚至幾千年以前，泰雅族的起初與源自何處?又如何地遷移?尋找新地手鋤之地(耕地)穿梭巨木下(獵場)，這是在述說泰雅族歷史的形式。
ita Tayal raral wi ga mbhuyaw ta squ ka pinsbkan qasa, insbkan qasa wi ga siy say mha qutux nqu pinqzyon ga, kahul ta squ btunux qani qu a hbk’an nqu Tayal ru, mbhuyaw kya yasa tllwan Tayal mha b’nux ka krahu ka sbayan qasa, sbayan qasa ga puqing nqu ka kinhulan ke qasa ga, sban qasa mha ’byan nqu laqi ga yasa imi nya qani ga.
我們泰雅族是發源於Pinsbkan (瑞岩)，傳說中的Pinsbkan (瑞岩)，泰雅族創生於瑞岩，泰雅族傳說我們繁衍於斯巴揚平台，斯巴揚平台是我族的發祥之地，也就是孩子的搖籃的意思。
mkahul ta kya qu mhuyaw qu ita ka Tayal qani, nanu yasa ka kmayal qu lkotas ka lmuhuw sraral qani ga, ita Tayal qani mhoyaw mslabang mqyanux squ bnux krahu sbayan qasa, nanu yasa ka kmal qu lkotas sraral, nanu yasa ka si ta kaki klahang squ qbuli bnkis ta bnux sbayan qani lga, musa squli kayal laqi ta kinbahan mha inlungan bnkis qasa ga, yat ta thoyay ka mslabang mhoyaw mqyanux la. siy ta aki kya ga, nanu yasa qu ka kmayal nqu ka bnkis ka mrhuw ta.
我們泰雅族就是從那裡發祥的，所以祖先 摩武塔Lmuhuw述說，我們泰雅族繁衍在斯巴揚平台，那時的祖先提出，我們如果仍然守在祖先香火之地，後代子孫恐怕要仰天嘆息，如此的話，恐怕無法讓後代擴展繁衍。若是守在那裡，祖先提出這樣的想法。
pgleng ga mkButa siy say mha cyugal qu bnkis ta, lkButa, km’Ayan, km’Yaboh qani, mnglung mha ini ta kangi squ tbah mkangi ’san slabang laqi lga, musa muci kya qnxan ta la. nanu yasa ka wayal mha kay ’ringa qu ka mhkangi ka, p’uci ta nanu hoyaw ka kangi giqas ki’an mha, san muci ka lkotas raral pi!
首先是 摩武塔 他們三人，摩武塔 摩阿彥 摩雅伯這三人，如果不尋找新地讓子孫拓展，恐怕就僅此而已。這是起初的想法需要再尋找，如何地發展出新的生活領域，祖先這樣的想法!
kahul sa qwas lmuhuw qani lga, ’ringan squ ka hkangi squ ka giqas, mhoyaw ki’an laqi Tayal soni qani ga, kahul kya qu ke qani pi! nanu su ka galan wi ka kotas ta lkButa, mlahuy kmayal wi ga, aring kya musa msksa, hmuluy squ Tayal ka mkura squ u’buy te tltu qani, nyux ta ki’an ta ita Tayal soni qani, yasa qu siy say mha pqzyu nqu ywaw nqu ka lmuhuw qani pi!
從Lmihuw 吟唱尋找新的居住地，讓子孫拓展繁衍這件事，是從(Lmuhuw)其中的內容，摩武塔祖先發起，去勘查地形，帶領族人往北方踏查，如今我們泰雅族的領域，史詩吟唱Lmuhuw就是在述說這事。
qwas qani uzi ga siy say mha ita Tayal qani ga lmuhuw nqu qani ga, qutux nqu helaw maki ka inlungan ta kmayal ta qani ga, ini zngi ta ay mqwas qani ga, iwal siy kaki inlungan ta kryax ru, llaw hazi ka sintunux qu qwas qani hiya, nanu yasa qu mqwas kahul nha mqwas qani wi ga syun nha te tunux la. balay balay ita Tayal wi ga ungat qu ka biru ka ungat qu zi ta rwa, siy sinlungan ka ini ga syun nha tunux, ini ga ke qani qu kayal nha, kahul qu ke qani syun nha qwas lozi ga helaw maki te tunux, ru balay uzi iyat siy ga kwara bnkis baq mqwas, yasa qu ke mha lmuhuw mqwas san nha pi!
這樣形式的吟唱在我們泰雅族人，是從敏銳的心思透過吟唱述說，或許會臨時忘記，除非常常放在心思裡，很容易就會記起來，所以吟唱的時候，都在記憶裡。確實我們泰雅族本來就沒有文字，除非有心人記在腦中，不斷的用說的方式，然後在吟唱如此就容易記住，因此不是每一位耆老都會吟唱，這是所謂的史詩吟唱!
nanu qutux uzi ga lmuhuw kmayal uzi, maki qu lmuhuw kmayal uzi mha ni ini qbaq mqwas ga, siy kayal nqu ka ke yasa san mha lmuhuw kmayal, mha kruma qu bnkis muci kya qu ka bnkis ta sraral. wali nqu syun nha tunux nanak uzi la, siy ga spqwas kya uzi qu raral ga, wali maki qu teribiy, wali maki qu pqasan nqu Tayal rwa ga, wali maki qu qwas na kinbahan uzi rwa, wiwan nasa qu bnkis ka bnkis trang masoq mtzywaw, gbyan ini ga mgop cikay yasa iwan hinpasan nha. mqwas mhzi mqwas, yasa qutux an skayal uzi.
另外是述說的方式，不會吟唱的就只能用述說的方式，用說的就是以口述的方式，有些耆老是這樣的，長輩們如此說的。也不只是那些記在腦子裡，需要常常的吟唱出來，以前沒有電視可看，泰雅族過去沒有多少娛樂，沒有流行歌曲，從前的耆老Lmuhuw就是餘興的一種，傍晚小酌這是餘興的一種，一種娛樂的效果彼此對吟是一種娛樂的效果。
Tayal raral wiga qnxan raral ga ungat kwara qu gbayan uzi ga ungat kwara san muci ka teribiy musa ngayan rwa, nanu yasa qu gbyan uzi ka kruma bnkis mnglung muci, hata cisal cikay qu qalang nkis, nanu iy ga maras cikay ka qhzi ini ga maras cikay nnbuw qwaw ga, Tayal qani lga kbalay nanak qwaw ru nanu musa cisal wi ga, yasa qu maras qutux yuyut qwaw, nanu yasa kruma kmayal bnkis raral, sina su qwas aniy pqwas cikay ma yutas muci lga, baha siy tmma mqwas hiya kmayal bnkis ru, ungat qutux qhzi iyat thuyaya mqwas, nanu iwan qutux ka hnyapas, ini ga smhaw squ inlungan ga musa maras qutux yuyut wi ga, musa mcisal squ ini ga qalang nanu musa cisal qani wi ga, ini baq mqwas qu nkis qasa uzi ru yasa san nha cisal, iwan qutux na hinpasan ka mqas na inlungan, musa ppqwas yasa qu sina ppqwas muci kya qu pnqas qnxan na qu raral pi!
以前泰雅族的生活沒有，晚上沒有其他可看沒有電嘛!因此有些老人家就想，到部落鄰舍去聊天，帶著飲品帶著小酒，泰雅族人自己釀酒小酌聊天，帶一瓶酒去串門子，因此以前長輩說:如果有人要求耆老吟唱，耆老就會說怎麼能無來由地唱呢!沒有杯子的狀態怎麼唱得起來，有這樣種說法，或是抒發情緒帶著一瓶小米酒，到部落鄰舍去聊聊天，找會吟唱的同儕耆老聊天，像是一種遊戲與快樂，對吟你來我往的吟唱，從前的對唱模式。
qutux ga lmuhuw qasa ga musa ppqwas qani wi ga, rringan balay wi ga nanu qu wal nha pqasun ryax soni qani, ini ga nanu wal nha stnaq ywaw nqu qalang qani, ini ga nanu mnwah hmyapas te rgyax, ini ga blaq qu ywaw qani ga yasa qu ppqwas nha, iwan nqu ka 娛樂nha ga hyapas mqwas ga. sa’xa qani mqwas wi ga sa’xa qani smyuk rruw, han ubaq mha sqani qu ywaw qani ga, syukun nya qu qwas qani. trang mha ka hyapas masoq ka mha sqani ppqwas wi ga, sa’xa nha qani lga musa kmayal mha, aki hmswa sgamil ta cikay lmuhuw ma, mha msina yan qani ywaw wi ga.
第一種的對唱形式，開始是他們會對吟高興的事情，或是部落有什麼重要的事情，或是講述山上的活動趣事，或是有好的消息，就像是藉由吟唱的一種娛樂。一方唱完另一方再予回應，原來是這麼回事，對方會回應。當彼此的娛樂達到一個程度，另一方就會要求，說是否我們來溯源，有這樣的需求。
msgamil qasa ga qwas lmuhuw sgamil qani ga, snbil na kotas sraral aring kotas sraral ga, ini p_yuw squ ka ke qani ga lmuhuw bnkis qani ga, nyux stunux nha yasa qu spqwas nha. saxa qani ga aw ini ptnaq hazi ka snbil kotas nha ru, nanu yasa mha kya qu ppqwas nha wi ga, saxa mqwas wiy yat maku pnongan hazi ka ywaw, wal su pkayal qasa ay! wal muci kya pqzyu bnkis su ga? nanu mha sqani ppqwas lwi ga, ka pptwang lozi ka kinbaqan nha.
溯源就是關於歷史脈絡的部分，祖先所流傳歷史過往，祖先所流傳的那些脈絡，都記在腦子裡吟唱出來。每一個人的記憶不盡相同，所以他們在互相對吟之時，另一就會說這一段我沒聽過，你唱的那一段，你的祖先是這樣唱嗎?所以透過對吟之後，彼此又增加了認知。