muya qulih ru mkayal 種魚與協商

作者:林純桂&素伊多夕&方瑞玉

aring ’bagan ga, maki Tayal hmaw uyuk qulih balay ka lhani lmuhuw qwang, rasun nha qara gong rgyax yatux, san nha posa snaga hopa babaw nya lga san tmqulih. qutux pincyogan qaniy ga “muya qulih” son smlalu na Tayal, muya quliq qaniy ga qutux sa iyat kinqeri na pincyogan.

每年春天，族人會將具有溯溪逆流習性的小苦花魚撈起來，用籮筐將小魚背到深山的支流小溪放養，等小魚長大時再去捕撈。這樣的過程稱為「種魚」，種魚也是部落裡很重要的工作。

baha hmswa qalang ka qalang ga ini pinhmut musa tmqulih squ spiyang na llyung hiya, si ki spkayal nha, maki qu qara gong san nha pbhuyaw qulih, psyunaw mrkyas lga, ini pskyut qu qulih la.

部落內部或與各部落之間對於主流魚群的取用會進行協商，又有支流供作魚苗休養生息，在輪流使用的機制下，溪流的魚群生生不息。

pswahiy na tuba ga qutux ini ga sazing kawas ru psinkwara na qalang ru qalang ka qalang ga si ki mblaq mkayal ru yasa qu sptzyuwaw nha. qalang na qutux llyung ga mkayal kryax qutux qutux kawas, skita nha kni’an qalang musa smpung qes na llyung. mkayal ryax na ggalan qulih, qutux qutux qalang ga maki nanak ryax nha musa tmuba, ru maki nanak qes nha, ini si ptnaq musa tmuba, ini lapa tmuba uziy.

部落在每一年或兩年進行一次魚藤捕魚法，部落內族人一起進行，也可以是部落和部落之間合作去進行。流域內各部落的長老每年都會聚會，依照他們對各自鄰近的河段或支流的魚群狀況，協商捕魚的時間，使各部落輪流在不同時間用魚藤在主流的不同河段進行魚藤捕魚，甚至是跨部落聯合進行。

nanu uziy ga, zik usa nha tmuba ga, s’usa nha lama mkayal squ te yatux ru te yahu na qalang qasa. nway ini pqnuqu mnbuw squ qsya tnban llyung ru ggong qu squliq.

此外，部落要進行魚藤捕魚法前，領導者會請二、三位長老至漁場上游的部落和下游的部落進行知會，讓二個部落知道該部落要進行魚藤捕魚，以提醒他們不要誤食飲用，造成中毒事件。

nanu nyux baqun qalang ka qalang ga baq squ qes nha nanak, ana tnaq qutux qalang ru pinbcyan nha qutux niqan ga maki uziy qu qes nha, qaniy ga qzyunam galan nha qulih nanak. qzyunam galan na saxa ga, yaqu qara nqu gong qasa, cyux ki’an qalang qu gong qasa ga qzyunam nha nanak lasa hiya. mzi’a nqu: cyux hngwan hongu Qwilan qasa ga gong qzyunan na Qwilan ru Piyaway. ru spiyang yaba llyung cyux tmsyaw kya qalang Gihing ga qes nha ga ringun nha yahu pitung na Saruc ru mwah metaq squ sin’utun qsyaq qasa. lmapa qes tmqulih qu Tayal ga, ringan balay msazyu na qalang. nanu yasa qu sinqunan nha tmqulih ini ga saxa mwah tmqulih ga, spgluw nha pinkyalan musa tmqulih, ini balay lapa bung na qalang bzinah.

部落或部落之間都有明確的捕魚界線，同一部落內各個祭團也有屬於自己捕魚的河段，此界定範圍稱之「漁場」。漁場分配是很重要的事情，基本上溪流分成主流跟支流，支流部分會分配給所在部落。例如:高義橋下的溪流是屬於高義蘭部落和比亞外部落共同使用。主流部分就以區段式來協商分配。例如: 爺亨部落的界線大致從沙崙子部落下方的深潭處(T`tung)到巴陵攔砂壩附近。捕魚時若越過漁場界線，就會造成部落間的爭執。進行集體捕魚或者個人捕魚活動時，會依據協商好的漁場去漁撈，絕不踰越到別部落的漁場。

Tayal ga maki qu smqun tmqulih ru maki uziy qu ssaxa tmqulih uziy, yaqu saxa nanak musa ga ini aniy skayal na mrhuw qalang ru ini ga kwara na squliq uziy, ana si buci nanak musa, ana ga ini hinas qes na squliq. msqun qutux gluw ini ga qutux qalang ga, nanu yasa qu san mha tmuba qulih pi, ru sptzyuwaw nha kya qu qmlih qulih uziy.

泰雅族人的漁撈活動分為個人和團體兩種。小型的個人捕撈行為，不需要由頭目指定時間或由全族一起參與，可以自由行動，但必須注意各部落間的漁場界線。團體捕魚是一個家族部落或整個部落舉行的群體活動，常見的是以魚藤捕撈、截流漁撈等方式進行。