qalang Helan / 玉蘭部落
qalang Helan / 玉蘭部落
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]mwani misuw qalang ru cyux te inu 部落概況與位置
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]maki bih ryaniq 台七甲qutux kbhul qutux kiro, baqun musa Girang,Lutung,Toyen ro qalang Slamaw. skura hopa na llyung Mnibu qa qalang Helan, sobih rgyax Nanmuchan, piyux qqmayah ocya, lingay nya ga ggryax qabax, qani hiya ga rrgyax Hhagay, trkax ro pbiyaq ktayux qa rgyax qani, ski qalang Helan lga pbiyaq qutux kbhul miman meta kinbawiq, piyux heci maki cqa hwenuk rgyax ro qara llyung nya, myulung krryax, siyan nya mrkyas qa ’ocya.
位於省道公路台七甲線101公里處,可分別通往宜蘭市、羅東鎮、桃園縣及梨山。玉蘭面向蘭陽溪開闊河谷,北倚南拳母山,茶園連綿,鄰近高山環伺,本區隸屬雪山山脈東隅,山勢起伏頗有規則,至玉蘭社區一帶降為150公尺左右,在山腰及分水嶺一帶頗多完整而平土地,常起輕霧、適合茶樹生長。
sinllwan lalu qalang 地名由來
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]ziray na klhangan gipun hiya ga, maki ki’an rmhen qhoniq, mica qa san naha Helan qa ke Tayal, cnllwan naha qalang qani, mehon lga le Thelu si san maha Yuylan. maki ziray na gipun ga, san naha ki’an bqanux.
日本時期,曾設鋸木場,泰雅語稱為Helan,遂以此為社名,後譯為玉蘭。日本時期,玉蘭巷稱「鹿場」。
pinqzyuwan qalang 部落遷徙
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]garing qutux seng qesu kbhul mpusal saying kawas sta qutux seng mpusal tyugan kawas, knahul naha llyung Gogan na qalang Balung,Ibaw ro Qara mwah cqani, tnqalang maki bih qalang Helan skura tltu qutux kiro na gong.lasu ini ga mehong nwah qa sexu na Thelu knahul Sinciq, Myorit, Congri na ngayngay ga, baha hmcwa pnciriq nah aro mwah cani qyanux, mica qa maxun naha ki cquliq Tayal. tehok qa qutux seng qesu kbhul miman kawas ga, naki qalang Helan na cinmuyax 陳,顏, musa qalang Syora ro qalang Yuylan.
1922-1923(大正 11-12年)年間,由 Gogan 社群之Balung、Ibaw、Qara 等三社(桃園市復興區巴陵一帶)遷入,建社於今玉蘭部落北方約 1 公里之溪谷。臺灣光復前後新竹、苗栗、中壢等地區客家人,因戰爭退守此處並就此定居,使玉蘭成為客家人與泰雅族原住民混居之地。1950(民國 39年)間,居住於此社之陳家、 顏家先後移居至松羅部落及玉蘭社區。
tayal ka nyux qalang Yuylan misuw qaniy 人口概況
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]pisa cquliq: mwani ga qalang Helan qani hiya ga, akya mqesu cinmuyax spatul tyugan cquliq nya, magan calay cinmuyax Tayal nyan maki caca, kruma ga bnheci piyux kawas na yutas yaki, cyan maki kya qalang.
mirok: qalang Helan hiya ga cquliq Tayal, qabax cquliq nya ga glgan naha gaga ro kintayux na Tayal, us ga qalang Helan ga wayal naha maxun ki Kahat ro ngaynagy qqyanux.
人口數量:玉蘭部落目前的人口約為9戶43人,其中大部分是年長者和家庭。
族群:玉蘭部落屬於泰雅族,部落成員秉持著傳統的泰雅族文化和價值觀,但部落目前與漢人客家人混居。
snhyan 部落宗教
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]qalang Helan hiya ga snhyan naha utux Tayal, ro maki gaga cmyus uyi. snhe naha maha baq maray mblaq na qnxan ro kmloh, mwani ga maki cikay cquliq musa Tensinkyo ini ga Kiristo kyokay, maki uyi cquliq snhe utux Kahat.
玉蘭部落主要信仰傳統的泰雅族神靈,並進行相應的祭祀儀式。部落成員深信神靈的庇佑能帶來豐收和平安,目前也有些許族人會去天主教會或是基督教會,也有一些族人在佛教。
qqyanux 經濟與特產
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]sobih mwani kawas ga pinbahuw na yaw ’ocya, wayal kblay ki’an pinqumah ri magay cisan na Helan, knsobih bcilung Syanoh, cka qalang ga maki piyux nniqun ocya ro nniqun Tayal.
近年因茶業發展,已成立玉蘭休閒農業區,鄰近松羅湖等景點,部落內有田媽媽茶葉風味餐及泰雅風味餐。
tuqiy 部落交通
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]aring Girang glgan ryaniq 7 skura shoyu musa, hminas Yuyansan, qalang Talah, akay mpusal saying kiro, tehok qalang Helan la.
自宜蘭沿7號省道前行,經員山、大同約22.2公里即抵玉蘭村。
wahan tbasaw mzwi 部落觀光
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]bcilung Syanoh: mehong qalang Helan ga bcilung Syanoh, soyan naha musa cisan qa cquliq Taywan, mwani ga qalang naha klokah rmurux yaw cisan ro mangay maki te rgyax.
nniqun na Tyanmama: piyux nniqan qa qalng naha, piyux cquliq baqun ga nniqan na Tyanmama, maki uyi nniqun Tayal thuyay maniq.
松羅湖 : 玉蘭部落後方為松羅湖,為國人喜愛遊玩之景點,這幾年部落積極推廣山林旅遊系列活動。
田媽媽風味餐: 部落當中有數家餐廳,最有名的莫過於田媽媽風味餐廳,也有泰雅風味餐可以享用。
ki’an pklahang binheci 部落文健站
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]qalang Helan hiya ga baha cipak ciyan cquliq naha la, uka ki’an pklahnag bnheci naha, mica qa musa naha sobih na ki’an na pklahang bnheci cqa qalang Syaboh, ro qalang Talah hiya ga maki mblaq na psbaqan ro byoing phgup. pincrux uyi pqwasan biru ro byoing, musa mkrax kinmxan cquliq ro psbaq llaqi.
九寮溪部落居民因人口問題,部落無建立文化健康站,因此族人皆是前往的就近的松羅文化健康站,擁有完善的教育和醫療設施。或是前往崙埤部落設有小學和醫療診所,為部落成員提供基本的教育和醫療服務。
cipak kinbaqan na gaga 文化小知識
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]qalang qba hiya ga piyux calay gaga naha, ana ke cyunga, pintasan, ro ryax snqasan, klokah klahang ro qmuyi gaga Tayal qa naha, ro syan naha inlungan qa qabax yaw cyunga, blaq calay kinnxan naha.
玉蘭部落的文化豐富多彩,包括傳統的語言、藝術和節慶活動。部落成員積極保護和傳承泰雅族文化,並將其融入日常生活中,為部落注入了獨特的生命力。
1.minanaq na yaw qalang: Tayal na qalang qani ga kinlasu na pnuya ocya na Tayal maki cqa Taywan.
1.部落特色:台灣地區最早種茶的原住民。
以下為Haru Watan 訪談內容:
qnxan ta garing cyunga qa ita qa na mqyaxnux babaw ni roq qani ga,
mquci qnxan ta cunga, ini uwah qa ryaniq ni na ga, aki ta mhkangi na, musa mbes ana cimu, ana abura Roba si pkhangi kakay uka a toruy ta, aku ini alan nya kblay qa ryaniq ni cqa spatula kawaslga, kblay ryaniq ni lga, blaq calay Cyangcingko ta ga, Cyangcinko wa blaq thuyay kblaq ryaniq qani ro, mica nya ta blaq laro, nya blaq hayi qa qnaxan ta la,maki ptyawan cquliq cqa mwah 台七甲線ni lga, mica qa maki mami niqun uyi, uka mami niqun mincyunga ga, ngahi nanaq ro cehuy ro yahux ga, uka cimu uyi lga ini si cimu uyi lga, ro laqi myan uyi ga, uka osime ini si osime cyunga ay, rayun myan qmayah laqi myan ga, squci ro maha nanu lga, si myan comi na k’man pala, alan myan m’bu cikay wagi, alan myan panga loyi laqi uyi, uka siking ta uyi, uka nanu ga, ro qsya nanaq say paq paq paq mahuq laro masoq laga. (maki inu mahuq lukus?) cunga ga uka qsya uyi, panga cami a puloq ro musa cami mebun gong,
從以前我們就生活在這片土地上,以前的生活很辛苦,沒有台七甲線的時候,我們都走路去土場買鹽巴跟油,都使用雙腳走路因為沒有車子,如果四十五年沒有蓋這個台七甲線,中華民國政府真的很好,讓我們的路變好,所以才可以打通,我們現在的生活已經好很多了,因為有人去蓋這條台七甲線,所以我們才有食物吃,因為以前沒有食物吃,只有野菜芋頭地瓜,連鹽巴都沒有放,還有我們的小孩也沒有尿布穿,我們帶他們去旱田工作他們若是大便,我們就直接用草擦布匹,然後在曬太陽,又會再拿去小孩背起來因為以前什麼都沒有,就直接一用水去洗然後就這樣了。(你們以前在哪裡洗衣服?)以前也沒有水,我們帶水桶然後去溪底抬水,
musa cami mebung gong ro rayun myan cani, lukus myan nya maki a lukus hbqan myan ga nanu, halan myan mahuq ryaniq maki qsya ga, halan myan mahuq kya qa lukus uka qsya cunga, si usa mebun nanaq,ini su usa mebun uyi lga, uka niqun su qsya uyi la, moyay qnxan na yaki cyunga, mwani lga blaq cimu ya lga, blaq cimu qyanux ya la, (pisa kawas su mwani la?) 虛歲ga八十七,(ro cyunga ga musa cimu gong uyi?) musa cami haw, musa i nanu ira ga nanu qa Tayal ta cyunga ga, msli ta ga halan ta tmuba qa syax gong ni ga, qabax cinmuyax ga musa, musa tmuba ro nanu slyun qa qulih haca ga, nanu qsyuxun qutux qutux muyax ga ksyuxun nya qa qulih haca ro, mica qa niqun cquliq, uka nanu ca cunga ro, ini uwah 台七甲線ni na ga, aki ta mica qa qnxan ta na ga, (ima kblayan ryaniq ni?) knblaq Cyangcinko ay, ro nanu kingan ga, aki cu 六七年phaphuy mami 公路局, hnapuy cu 公路局kingan, (pniqi ima?) kblay ryaniq 公路局ni ga, qa maki Rqenas、maki Skikun ta, ro maki 土林段*, maki Quri Sqanu, ro maki 粗蘭切*,ro nanu musa Cqoyax ro Slamaw na ro piyux, (theyaq ga?)uya, Cyangcinko wa kblaq ryaniq qani ga, iyat Cyangcinko uka ira ryaniq qani na, (han,蔣經國ga?)
我們會去溪底把水抬上來這邊洗,然後在這邊洗我們的衣服,我們也會在路邊有水的地方洗我們的衣服,就是直接去抬水,如果你不去抬水的話,你也沒有水可以喝,以前阿嬤我的生活真的很辛苦,現在你們已經很輕鬆很方便了,你們的生活已經很好了,(你現在幾歲了?)虛歲的話87歲,(那你們以前去溪嗎?)
我們也會去,我們以前泰雅族人會聚集在一起,然後去溪邊毒魚,使用毒藤,每一戶都會去去那邊毒魚,然後大家每一戶都會分捕獲到的魚,所以我們人才有吃的,因為以前什麼都沒有啊,如果台七甲線沒有蓋的話,我們的生活應該也玩完了,興建了這條路呢?)蔣經國政府蓋的,所以我過去曾經在公路局煮飯六七年,我在那邊幫忙煮飯,(給誰吃呢?)蓋公路的那些人,有獨立山段、四季段、還有士林段,也有啞口段、還有粗蘭切,甚至到環山梨山都有,(很遠嘛?)對,是蔣經國讓這條路蓋的,如果沒有蔣經國政府就沒有這條路喔。