qalang Pyahaw/比亞豪部落

mwani qalang ro cyan te inu 部落概況與位置

skura te kl’tu ga maki qalang Nan’aw, skura te hlhul ga msobih ki qalang Ryuhing, maki cka rgyax Kyahil bqanux, rgyax Puqing, rgyax Ra’, rgyax tunux utak, ki llyung Nan’aw pe, maki kya qutux b’nux.

北有南澳村，南與金岳村為鄰，介於鹿皮山、源頭山、楓樹山、柑子頭山與南澳北溪間的沖積平原。

cinllwan lalu qalang 地名由來

lalu Cyokok qalang Pyahaw hiya ga skahul ke Tayal ro hngiyang nya p’iyux ke Cyukok. pinqyuwan maha lalu “Pyahaw”qani ga skahul lalu te tyugan tomoq, maki qutux pinqyuwan loyi ga qalang cyunga ga Kogan, imi nya ga ksobih puqing llyung na ki’an. s’agal naha lalu tomoq Piho musa cnlalu qalang naha, qalang qani cyunga ga san naha qalang Payaw qa cquliq Ipun, pinniru hngiyang Piyahaw. mehong masoq pincriqan cyunga ga si say maha “Piyahaw”, mehong mnshyi qalang naha ski b’nux Nan’aw lro san naha Piyahaw.

碧候的中文地名是由比亞毫舊社的諧音轉化而來。據傳，比亞毫源自最早建社的第三代頭目的名字；另一說則認為，部落的原名為「苟岸」，意指靠近溪流源頭的地方。當時以頭目Biho 之名做為社名。此社日人最初稱之為白咬社，日語記音為 Piyahau。戰後早期音譯為「比亞豪」，該社遷至南澳平原後通稱為「碧候」。

pinqyugan qalang 部落遷徙

garing llyung ckawqan mr’ra qalang Pyahaw ga, thuyay tayux bawiq llyung Hpinpe, ki’an syax glax llyung, akya qutux seng meta kinbawiq nya. pinqyuwan maha puqing mrhow Wasaw Payas hiya ga skahul Pinsbkan, mnkrayas rgyax Topuk ski Habun Kulu ro tnqalang. mehong lga m’ubuy qa Botu, Piho, Na’uy minalan mrhow lro, cquliq qalang naha ga mn_gyut ski iyik llyung tmqalang lalu cqaca ga O’wan. ryax klhangan Ipun lga, cquliq Ipun kewang kmayal maha musa tayux ro kbalay pinqumah pagay, pslyan naha ski mwani na qalang Pyahaw.

從次考干溪遠眺比亞豪社，可見其位於和平溪北溪上游右岸河階地，海拔約1000公尺。據傳，始祖 Wasaw Payas 自賓斯博淦出發，越南湖大山至哈盆古魯建社並逝於該地。後由 Budu、Biho Naui 接任頭目，族人逐漸向下游拓展至 Owan 建社。日據時代，日人以便於監控及發展稻作為由，誘導泰雅族人遷至現今碧候村。

tayal qa nyan qalang Pyahaw mwani 人口概況

qalang Pyahaw qutux seng qutux kbhul mqeru pgan saying qabax cquliq naha, ro hbku ski mpux payat kawas na laqi mrkyas ga qutux kbhul qabax cquliq ga maki akya mpusal qutux cquliq nya, ro mpux magan mpux magan kawas na klokah hayi na cquliq ga qutux kbhul qabax cquliq ga maki miman spat cquliq nya, ro miman magan kawas na yutas yaki, qutux kbhul qabax cquliq ga maki mpusal qutux cquliq nya. ro tayux kahul cqenu minrok naha hiya ga, cquliq Tayal qutux kbhul qabax cquliq ga maki mqesu pgan tyugan cquliq nya, ro cquliq Amis ga qutux kbhul qabax cquliq ga maki tyugan cquliq nya.

比亞豪總人口為1192人，其中0至14歲的兒童占20.81%，15至54歲的中壯年人口占58.13%，而55歲以上的老年人口占21.06%。依族群來看，阿美族群占3.42%，泰雅族群占93.48 %。

snhyan qalang 部落宗教

qalang Pyahaw hiya ga snhyan naha utux Tayal, ro maki gaga cmyus uyi. snhe naha maha baq maray mblaq na qnxan ro kmloh, mwani ga maki cikay cquliq musa Tensinkyo ini ga Kiristo kyokay, maki uyi cquliq snhe utux Kahat.

比亞豪部落主要信仰傳統的泰雅族神靈，並進行相應的祭祀儀式。部落成員深信神靈的庇佑能帶來豐收和平安，目前也有些許族人會去天主教會或是基督教會，也有一些族人在佛教。

qqyanux 經濟與特產

cpiyang yaw tnpila: qalang Pyahaw hiya cpyanga mrwa kblay qeqaya ini ga mqupah, maki uyi cquliq nyan mawah bbesan, ro pinqumah hiya ga ana ocya, pagay, ro bway qhoniq, kbalay na qeqaya hiya ga, ana patas qhoniq, tminun na ruma, binah lga wal heci mtiyaw ini ga mqwas la.

主要經濟活動：比亞豪部落主要從事農業和手工藝品製作，也有居民從事商店，農產品包括茶葉、稻米、蔬菜和水果，手工藝品則包括木雕、竹編等，其餘大部分皆在外地工作、讀書。

ryaniq 部落交通

glux su kisya ga: thuyay glux kisya ro ski eki Nan’aw lga pbiyaq lro pglux glgan te’ksi quyit haya: muyut su haya ga thuyay skahul ryaniq Tay Cyo syen ro ptehok su Pyahaw la.

鐵路：可搭乘火車至南澳站下車再搭乘計程車 開車：可經由台9線抵達碧候

ki’an pklahang binheci 文化健康站

qalang Pyahaw hiya ga baha hmcwa khmay ciyan cquliq naha la, mica qa knalay naha ki’an pklahang bnheci naha, ro sobih na qalang Nan’o hiya ga maki mblaq na psbaqan ro byoing phgup. pincrux uyi pqwasan biru ro byoing, musa mkrax kinmxan cquliq ro psbaq llaqi.

碧候部落居民因人口很多，所以建設文健站，南澳擁有完善的教育和醫療設施。部落設有小學和醫療診所，為部落成員提供基本的教育和醫療服務。

gaga qalang 部落文化

qalang Pyahaw qani ga qalang Tayal, kruma cquliq naha kmayal ke Tayal uyi, ksobih kawas mwani ga nyan kblay yaw na qalang qa naha, us ga cipak hayi kblay yaw na cyunga, baha hmcwa cyunga ga uka cquliq musa qmuyiy ke Tayal ro mwani lga m_ngyut mnukil qabax bnheci naha la, mica qa uka uyi cquliq snibil gaga Tayal la.

比亞豪部落現為泰雅族原住民的部落，部落族人部分使用族語溝通，近幾年依舊有辦理部落內部活動，但傳統文化活動較少，因過去無傳承及耆老逐漸流逝，泰雅文化也隨之消逝。