qalang Qrahu/嘎拉賀部落

mwani misuw qalang ru cyux te inu 部落概況與位置

qalang Qrahu qani ga cyux maki sa babaw na smangus ru kmwan te pucing balay qalang na Kpyasan. mkura sa stgan wagi ga Giran, mkura sa byaqan wagi lga Sincik, te kura sa tltu ga Tayhok, spuzyu ka qalang Balung ru rgyax Mkulu, kyahu na qalang Qrahu ga smangus.

   嘎拉賀部落位於司馬庫斯部落的上方，位處復興區最後的一個部落。東方的位置是宜蘭縣，西方的位置是新竹縣，北方的位置是新北市，部落的正前方是上巴陵部落和Mkulu山，位於司馬庫斯部落的上方。

部落命名

pinqzyan na bnkis ta sraral Kbangay hmuluy Tayal ru hminas squ Zihing, Hakawan, tehuk sa rhiyal Qrahu la. kya qutux uzi qu ke na bnkis mha, minkahul sa Rmuwan mkaraw sa ryax ru tehuk squ qalang Qrahu la. nanu yasa khmay qu ssquliq nya la, ru n_gyut hopa qu qalang Qrahu qani la. nanu yasa qu son nha Qrahu qu smlalu qalang qani la.

   祖先流傳早期是由祖先Kbangay帶領我們泰雅族來到爺亨部落到哈嘎灣部落，最後到達嘎拉賀部落。另外一個傳說是從Rmuwan翻山越嶺來到嘎拉賀部落。所以遷徙過來的人數越來越多，部落也越來越大，故以此來命名此地。

pinqzyuwan qalang 部落遷徙

bnkis na Tayal sraral ga kahul ’bux sbayan, qani qu pinsbkan na ita Tayal. hnuluy ta na lkotas ta mbiyaq ru tehut hbun gogan, payat qu mtswe nha, te qutux ga Kbangay, te sazing ga Qbuli, te cyugal ga Besu, te payat ga T’iya.

   我們泰雅族的祖先是從南投縣瑞岩部落來的，是我們泰雅族的發源地。是我們的先祖翻山越嶺到三光，有四個兄弟，分別是Kbangay、Qbuli、Besu、T’iya。

tayal ka nyux qalang Qrahu misuw qaniy 人口概況

qalang Qrahu khmayan na squliq nya ga sazing kbhul mopuw hi. blihun na ngasal ga pusal. ana ga cingay balay squliq cyux maki te hogan, ru cyux mbazi ngasal hogan uzi la.

   嘎拉賀部落的人數約有200多人，有20多戶。但是很多人都居住在都市，也有在都市買房子。

qqyanux 經濟與特產

ita ka Tayal aring sraral ga trakis, ngahi, sehuy, sakuw, sukay, yasa qu sqyanux ta. musa ta rgyax hkangi qsinuw ru tmqulih ru tmutu ruma. spgluw nha llyung tehut kmingan, aring kya lga, wahan mpanga na torak hopa tehuk te hogal la. ru musa ska na hlahuy tmutu lhuy, mukan nha uzi ’san nha tbuziy beh Naywan, ru mbaziy cikay cimu ru qeqaya pquhumah. babaw nya lga musa tmuhi tqenuw qani qu ggalan nha pila, sqayat qutux ngasal. mkgiy, mnuka, ’san nha tbaziy uziy. labang qu tuqiy nya lga, tmuya nasi, qwirux, qruhaw uzi la. qani qu galan nha pila qmayat qutux ngasal uzi. sraral uzi ga, masa tehuk Smangus hmuluy qhoniq iboh ru qlcing uzi.

早期泰雅族是靠小米,地瓜,芋頭,山藥,豆類來維生。到獵區進行狩獵和漁撈，以及砍伐竹子。讓竹子順著水流到達下流，再由大卡車運送到都市。族人會到森林裡砍伐蓪草樹將其蓋起來，拿到內灣去賣，然後買一些鹽巴和農具回來。之後就種植香菇為經濟來源來養家活口。刮麻紡線之後再去賣。等道路擴寬之後，就種植水梨,水蜜桃,甜柿了，這也是養家活口的主要來源。早期也會到司馬庫斯部落取赤楊木和其他的木頭來運用。

tuqiy 部落交通

sraral hiya ga siy gluw tuqiy rapal bnkis ta Tayal mhkangi, babaw nya lga, mhway qu mrhuw kblayun qu labang na tuqiy la, wahan na glgun hopa tehuk qalang na Qrahu, misuw qani lga wahan basu hopa glgan na squliq uzi la.

  早期泰雅族人是循著祖先的步道行走，之後政府修建將道路擴寬，大車可以通行到嘎拉賀部落。現在連公車也可以載送乘客了。

ki’an pklahang binheci 文化健康站

qalang qani ga ungat qu pinslyan na bbnkis hiya, siy ga musa sa qalang Hakawan.

   嘎拉賀部落沒有文化健康站，必須到哈嘎灣部落。

pinqyuwan qalang 部落小故事

sraral ga maki qutux mrhuw na Qrahu, Kumay Naru qu lalu nya. maki qutux ryax maras squliq musa mlata beh na rgyax Klesan, ini baqi lga tehuk sa ska na hlahuy lga, mromul qu squliq na Qrahu qasa, ru myup ska na lmiquy squliq na Qrahu ru myup ska na lmiquy squliq na Klesan uzi, si nya ga bzok knhyun ru bun nya patus qu squliq na Qrahu qasa la. aring kya lga mkayal qu qutux qalang na Qrahu mha, syukaw ta mu’ patus uzi. nanu yasa mrhuw na Qrahu Kumay Naru msli qu qutux qalang mha, hata mciliq rgyax na Klesan, ru Kumay Naru gmleng squliq na mkgasan(Qrahu部落的支群) musa mciriq, pira byacing qu pintriqan ga wayal mhoqil qu squliq nya ru magal qelis, babaw nya lga, mkayal qu Mklesan ki Mkgogan nway ta sbalay qu zyaw qani la, maras btwan musa pphaw pintrqan qani la, aring kya lga baha hmwa wayal qu qsuw mha, laxi ta p’agal squliq, ana ga misuw qani lga, nyux ta snhi utux kayal kwara la, thozyay m’agal squliq ru mbkal la.

早期Qrahu部落有一個領導者，名字叫做Kumay Naru。有一天，他帶著族人到Klesan的山上去狩獵，不知不覺中，就走進森林了。那個Qrahu部落的獵人低頭進入草叢中，這時Klesan部落的族人也同時進入草叢裡，他以為是山豬，就射槍把Qrahu部落的獵人射死了。從此Qrahu部落的族人就說:我們也要用槍來射死對方。因此Qrahu部落的領導者Kumay Naru聚集他們部落的族人，要一起去Klesan的山頭打戰，由Kumay Naru帶領mkgasan(Qrahu部落的支群)去打戰，征戰了好幾個月，有一些傷亡。之後，Mklesan 和 Mkgogan的族人就進行和解，他們帶著賠償物與祭品到戰爭之處進行和解儀式，之後大家約定不再相互殘殺。現在大家都是基督徒大家，可以相互寬容和相互對話了。

qalang Qrahu ga maki qutux ini sinlungan na squliq, Lesa Losing qu lalu nya, sraral ga ini ta uluw iyan lukus rwa, ana hopa qu kawas nya mga, ini kyopun, mita squliq ga siy toput, toput, toput mstopaw, psyaqan na kwara squliq. lozi ga sraral mga qalang na Qrahu maki qutux squliq sinsiy pcbaq biru ’laqi, Hetay Batu qu lalu nya, mnqwas sihang gako, tmasoq mqwas biru lga wal cbaq sa biru Hakawan, nanu ana ga yaqih qu utux nya, trang mwah qu mrhuw Theluw kahul syaw silung, mhetu balay klahang nya, spahun na kshat mha, smsyuk qu Tayal spgluw nya zyaw Losing Watan, nanu yasa kyapun qu Hetay Batu uzi ql’an nha ska na bling la. pira kawas maki ska bling lga, pwahun nya ngasal la, babaw nya lga, ini gali pcbaq biru ’laqi la. nanu yasa khmay balay minnqwas laqi Tayal ga yopun nya bling.

早期Qrahu部落有一個不太懂事的人，他的名字叫做Lesa Losing，以前也沒有什麼衣服可以穿，即便他的年紀很大了，也不穿褲子，看到人就會興奮的跳躍，所有的族人都在嘲笑他。另外早期Qrahu部落有一個老師，名字叫做Hetay Batu，他是讀師範學校，畢業之後就被分發到Hakawan的小學教書，但是他的運氣不好，當時國民政府剛剛統治台灣，管理方式非常的嚴厲，他們透過警察單位說:泰雅族人抵抗管理就把Losing Watan的事件參雜在一起，所以就把Hetay Batu捉起來關入牢裡。很多年關在牢裡，之後放出來就沒有擔任老師了。所以當時有很多讀過書的泰雅族人都被關進牢裡。

squliq qalang na Qrahu tmuhi tqenuw, qani qu galan nha than pila. maki qutux ryax Tali Sasan ki yama nya Tazil Utaw musa rgyax tmuhi squ tqenuw. ryax nasa ga hopa qu qwalax, ru hopa qu qsya nya uzi, wal ngasal qu sazing hi nha, ungat qbaqan nha mkrayas squ qsya, mluw sakuro, ini kbsya lga mskyut qu gasil hray la, slayun na gasil hray qu Tali Sasan qani, hiya ga mpurung qutux kakay nya la, bsyaq qu inbu nya, kya pira byacing maki pktan nya nbu lga, mwah ngasal ru mhoqil la, ita ka Tayal nway aki mqyanux m’uy balay.

Qrahu部落的族人種植香菇，這是主要的經濟來源。有一天Tali Sasan 和 他的女婿Tazil Utaw到山上種植香菇。那一天雨勢很大，水勢暴漲，回程的路上他們無法涉水，所以就沿著鐵線涉水，沒有多久鐵線就斷掉了，Tali Sasan就被鐵線打到，所以一隻腳就被打斷了，他病了很久，在醫院也住了很久，出院回家後不久就死掉了。部落族人說道:活得太辛苦了!

部落人物

qalang Qrahu sraral hiya ga, maki qutux squliq Ziro Ciang lalu nya, maki qutux ryax mbusuk psayu ki kneril nya la, mhtuw qu hmut nya ru s’agal nya karuh pqelun nya qu kneril nya la. kyapun kshat ru rasun nya hogal ru yopun nya bling la. pira kawas lga, pwahun nya ngasal la. maki qutux ryax kya nya llungun qu kinqehan nya lru, nway ta musa mbswak muci qu lungan nya ru kya pira ryax qu hinkangi nha, ubaq mwah mbswak beh na llyung Qphay la. nanu yasa kmal qu bnkis na Tayal mha, mtzyaw su yaqih na zyaw ga phogun su na utux mha.

早期嘎拉賀部落有一個叫做Ziro Ciang的人，有一天喝醉了就跟太太吵架，一氣之下就拿起鋤頭把太太打死了。警察捉起來之後就關進監牢裡，過了幾年之後就被放出來回家了。有一天他想起所犯的過錯，就萌生輕生的念頭，族人尋找了好幾天，原來他已經在巴陵溪輕生了。所以祖先流傳的一句話說:做了錯事就會被懲罰。

sraral ga qalang na Qrahu maki qutux squliq Utaw Hayung lalu nya, mnwah smze kneril, ru sbalay qu zywaw nha lga, musa Cyama mbaziy qeqaya, ana ga tehuk Kinyopan lga maki qutut squliq Toryo lalu nya, mnbaw qwaw ru mbusuk ru qhtan nya tuqiy ’wah te rgyax la, nanu yasa qu mszyu mbhiy la, ktan qu Utaw Hayung pqelun nya qu Toryo hiya la, ru miyup bling ql’an la, nanu yasa zzyaw m’agal kneril ga wal siy p’alah, ini thozyay msqun kneril ru mlikuy la.

早期嘎拉賀部落有一個叫Utaw Hayung的人，去提親成功之後，他想要到大溪購買一些東西，但是到了Kinyopan(現今屬羅浮里)之後，有一個叫Toryo的人，喝醉擋住了通行的道路，因此就吵了起來，Utaw Hayung把Toryo打死了，就被關進牢裡了，所以相親的事就失敗，無法結成夫妻了。

qalang Qrahu ga maki qutux hi, Qesu Silan lalu nya, Tesu Pasang hiya ga kahul Hakawan. Qesu Silan hiya ga mlahang balay gaga na Tayal musa trgyax ga mqoyat balay magal qsinuw. gaga na lmosay rgyax ga siki ingat nanu qu yaqih inlungan ru ini ptzywaw yaqih na zyaw, baha mswa qani ga psaniq na zywaw, ini biqi qoyat na utux. Lesa Pasang hiya ga, ini qngiyat mtzywaw ru lokah balay mnbu qwaw ru kneril balay qu inlungan nya. Qesu ga snkux nya kneril nya ru masoq thozi qu Lesa Pasang, maki qutux gbyan sman hazi lga, mwah mcisal ngasal na Qesu Silan qu Lesa Pasang, msqun mnbuw qwaw, ini kbsyaq lga msayu qu sazing hi ru mbihi la, magal tunux qu Qesu sbu nya tunux na Lesa Pasang ru mhoqil la. babaw nya lga, myup bling ql’ an qu Qesu hiya ru babaw nya mhtuw mwah ngasal la, ana ga inkbsyaq lga mnbu ru wayal mhoqil uziy la.

嘎拉賀部落有一個叫Qesu Silan，Tesu Pasang是來自哈嘎灣部落。Qesu Silan是一個很遵守泰雅規範的人，所以入山狩獵時非常幸運，常常捕獵到獵物。關於狩獵這件事必須要潔淨自己的行為，不能做錯事情，因為是違反禁忌的事，是無法受到神靈的祝福。Lesa Pasang是一個懶惰的人，喜歡喝酒，個性像女人。Qesu Silan很擔心自己的妻子，Lesa Pasang又很喜歡開玩笑，有一天傍晚的時候，Lesa Pasang到Qesu Silan的家裡聊天，他們一起喝酒，沒有過多久，二個人就打起來了，Qesu Silan拿起石頭往Lesa Pasang的頭上打，就把Lesa Pasang打死了。之後Qesu就被關進牢裡，隔了幾年就出獄回到家裡，但是沒有過多久就生病去世了。