跳至內容

qalang Sengan / 牛鬥部落

Minkahul squw Wikipidia

mwani misuw qalang ru cyux te inu 部落概況與位置

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

qalang Sengan hiya qani ga maki cqa Yensan qalang Yenshan ryaniq qutux,saying,tyugan, ro maki cimang uyi qalang Fushing, ryaniq台7丙ro宜51ryaniq na qesan. Yilan geng llyung Mnibu qalang Fushing hiya ga, bih kya glax syax na llyung Mnibu, bih tyaba hongu na Sengan akya sobih tyugan ini ga payat kbhul meta. knbawiq na qalang Sengan hiya ga akya saying kbhul meta, bawiq llyung Mnibu hbun lga, hminas cqani, ro tuway qsya nya lga, mica qa maki qutux heci, tyaba calay hheci qani.

牛鬥位於員山鄉員山村1、2、3鄰及大同鄉復興村一部分,台7丙省道與宜51線交界處。宜蘭縣大同鄉復興村,位居蘭陽溪的右岸,牛鬥大橋東南方約三、四百公尺。牛鬥海拔高度約200公尺,蘭陽溪上游匯合眾支流後,穿越此地,急湍轉為平緩,沖積成平原,為蘭陽溪沖積扇近山的頂點,沉積極盛,頓時流幅開展,形成廣闊的溪灘。

sinllwan lalu qalang 地名由來

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

qalang Sengan qani hiya ga, si say ta Sengan, imi nya ga bling ini ga lhyux, baha hmcwa cyunga cani ga, maki qutux musa pklahang mrhow na Taywan Cyancinko na Sengan. ro ke Thelu hiya ga san naga Nyuto, baha hmcwa skahul binah hlahuy tayux ga, pisan saying kacing nyan mciriq, mica qa ke Kahat san maha nyan pciriq kacing.

牛鬥部落泰雅語 Sengan 的意思為山洞,因為過去擁有一座當年用來保護老蔣總統棲蘭賓館的隧道陣地。而中文之所以稱做牛鬥,是因為當地的山勢從蘭陽溪看過去,很像兩頭牛的牛角相抵,台語稱牛相鬥,簡稱牛鬥。

pinqzyuwan qalang 部落遷徙

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

maki ziray klhangan na Kahat ga, ini naha mwah cqani qa Kahat, tehok qutux seng spat kbhul spatul spat kawas lga, t’nu nya hetay qa mrhow Kahat maha uwah klahang cani, mica qa rayun nya piyux hetay musa pciriq ki Tayal na llyung Mnibu, qani hiya ga cpyanga tyaba na pcriqan na cyunga. ro cquliq kahat si san 「tunux kacing」ki’an qani, mtnaq uyi menpay naha. tehok ryax klhangan Ipun ga nwah loyi qutux kahul Tayhok ku nwah cqani knlay qutux ki’an kkasi, mehong lga nwah cani cquliq Tayal knahul Pyanan, n_gyut nwah cani, cinpuqing qalang Sengan ga knblay qa cquliq Pyanan, maki payat cinmuyax mpusal saying cquliq, knayan cquliq maha baqun naha gaga mhoni, kngun naha msqun ki naha qyanux, mica qa pinsqunan naha nwah cqani.

牛鬥在清朝時期原屬生番地界,光緒14年(1888),劉銘傳檄令鄭有勤鎮守牛鬥,率兵進剿泰雅族溪頭群的原住民,是宜蘭境重要的古戰場之一。漢籍居民多以「牛頭」稱呼該地,門牌住址亦如此。大正7、8年間(1918—1919)有陳益漢者,自台北來此興建糖廠;又大正、昭和年間有埤南社泰雅族人陸續遷於此地,牛鬥部落原本是由Piyanan社四戶二十二人所組成,這些人因為被原社人認為有妖術,不敢與其居住,於是集體遷到今牛鬥地區。

tayal ka nyux qalang Sengan misuw qaniy 人口概況

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

pisa cquliq: mwani ga qalang Sengan qani hiya ga, akya tiyu mpux spat cquliq nya, qabax ga mpusal cinmuyax Tayal nyan maki caca, kruma ga bnheci piyux kawas na yutas yaki, cyan maki kya qalang.

mirok: qalang Sqbuh hiya ga cquliq Tayal, qabax cquliq nya ga glgan naha gaga ro kintayux na Tayal.

人口數量:牛鬥部落目前的人口約為20戶68人,其中大部分是年長者和家庭。

族群:牛鬥部落屬於泰雅族,部落成員秉持著傳統的泰雅族文化和價值觀。

qalang Sengan hiya ga snhyan naha utux Tayal, ro maki gaga cmyus uyi. snhe naha maha baq maray mblaq na qnxan ro kmloh, mwani ga maki cikay cquliq musa Tensinkyo ini ga Kiristo kyokay, maki uyi cquliq snhe utux Kahat.

牛鬥部落主要信仰傳統的泰雅族神靈,並進行相應的祭祀儀式。部落成員深信神靈的庇佑能帶來豐收和平安,目前也有些許族人會去天主教會或是基督教會,也有一些族人在佛教。

cpiyang yaw tnpila: qalang Sengan hiya cpyanga mrwa kblay qeqaya ini ga mqupah, maki uyi cquliq nyan mawah bbesan, ro pinqumah hiya ga ana ocya,pagay, ro bway qhoniq, kblay na qeqaya hiya ga, ana patas qhoniq, tminun na ruma, binah lga wal heci mtiyaw ini ga mqwas la.

主要經濟活動:牛鬥部落主要從事農業和手工藝品製作,也有居民從事商店,農產品包括茶葉、稻米、蔬菜和水果,手工藝品則包括木雕、竹編等,其餘大部分皆在外地工作、讀書。

u’teng su haya ga, kahul su Lutung ro si glgan ryaniq 台7丙shoyu skura Sense musa, ro tehik su hongu清水lga, akya ini kbsyaq thehok su uyi qalang Sengan.

開車

路線一:

羅東鎮>台7丙>清水橋>牛鬥部落

wahan tbasaw mzwi 部落觀光

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

syakaw r’ranan : cyunga ga pincriqan na Kahat qani, mica qa naki kya qutux syakaw r’ranan, cyunga naki kya qutux kki’an syan patus uyi, mwani walyal naha kblay loyi, mica qa mwah cani ,cisan cquliq.

瞭望台: 過去曾為軍事戰地,因此設有瞭望台,過去也曾有炮台,現在經過修復之後則變為景點。

qalang Sengan qani ga qalang Tayal, kruma cquliq naha kmayal ke Tayal uyi, ksobih kawas mwani ga nyan kblay yaw na qalang qa naha, us ga cipak hayi kblay yaw na cyunga, baha hmcwa cyunga ga uka cquliq musa qmuyiy ke Tayal ro mwani lga m_ngyut mnukil qabax bnheci naha la, mica qa uka uyi cquliq snibil gaga Tayal la.

牛鬥現為泰雅族原住民的部落,部落族人部分使用族語溝通,近幾年依舊有辦理部落內部活動,但傳統文化活動較少,因過去無傳承及耆老逐漸流逝,泰雅文化也隨之消逝。

cipak kinbaqan na gaga 文化小知識

[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]

ziray na Ipun ga, maki piyux kisya cani, tmwang loyi piyux qa koning musa kmut qhoniq, mica qa khmay cquliq ki’an qani, usa ga mtayil ro qasoq qa ptyawan qani lga, masoq uyi qa mblaq na qalang qani uyi la.

日治時期,此地有小火車經過,又加上當時有很多伐木工人居住,因此是一個熱鬧的地方。但是隨著伐木事業的結束,也結束部落風光的一面。

以下為Sako Ukis接受訪問內容:

cyunga ga laqi cu na, yugosay cu, wahan cu naha smiye ga, nya cu ini qbaq uyi, ini cu swan la hiya lga, mlingis cu la, cyunga ta maha cani ro, mnglis cu lga, yaba myan yaya myan ga nyan mwah smiye cquliq qaca uyi lga, nyan smwan lama, mnginlis lga ta nyan smwan la maga, (ima mnglis?) kingan ga, nyan smwan ma bnheci ca cyunga yaga, mlingis lga nyan smwan lma, ana cu maha iyat iyat lga, nyan su mlingis nyan su smwan la ma, bnheci maha kya ga cunga, ro ana cu son maha iyat iyat lga, nyan su mlingis la son naha, ryax nasa ga yugosay horosay calay na, laqi cu kya na, ini cu qbaq uyi, ro nyan smwan lma ro,  nanu kyaba myan, yaba myan wayal i mkayal la, cyan smwan laqi mu la, cyan smwan la, ana cu nya ini swan ga, nya cu mngilis na, nyan su smwan laro, bnheci cunga ga, ro nanu musa mkayal lga, musa nbux qwaw la, bnheci cyunga maha kya ro, (ima musa nbux qwaw?) mincwahi rayun kyaba mu lma.

我以前年幼時,我15歲,他們來找我相親,我也不知情,我不想同意跟他一起,我就哭了,以前就是這樣,若是你哭泣,我父母讓來相親的那個人來,就說同意了,女生若是哭泣就代表你同意了,(誰哭泣?) 我啊,耆老們說他同意了,哭的時候就代表同意相親,就算我說不要不要,他們也堅決我同意了,

以前長輩都是這樣啊,就算女生不情願,但因為哭泣就算同意了!那時候也才16歲,我還是小孩子,什麼事情都還沒想法,然後就被同意了,當時我爸爸就去講說我的孩子已經同意了。

就算違背我的心意,但因為我哭泣了,他們就說我願意,於是長輩們就去談論下個階段的事情,他們就去飲酒了,那是當時的習俗,(誰去喝酒呢?) 我父親帶領的親戚朋友。

nyan smwan lga, musa mlaw cqa nyan mwah smiye maha, cyan smwan la, ro cyan mngilis la ma, mnglis cyunga lga, nyan smwan la son naha ga, krakis cu na, nyan ini qbaq ana nanu na ro, ro nanu smwan lmaga ana nyan mnglis maha iyat cu calay lga, wa su smwan son naha la, nanu wal mnbux qwaw qa mincwahi lga, wayal naha rayun mnbux qwaw lga, si naha laxiy la, wa su smwan lma, mnglis wal smwan lma ro, uya, (ro maki nanu gaga smiye ku?) maki ay, mwah smiye ay, mkayal qabax mincwahi ga, cyunga hiya ga, maki qutux kinhlgan, mrwa cyunga yaro, ro nanu mnglis cikay laqi lga, wal smwan lma, wa smwan lga alan naha kmayal qa mincwahi ma cyan blaq la, cyan smwan la, cyan mnglis la ma, ana ma iyat iyat la, nyan su mngilis la son maha kya bnheci cyunga ga,

因為同意了後,他們會去拜訪來相親的人,告訴他們說我女兒哭泣同意了,當時我還年輕,眼界都還沒開,就算我的哭泣是因為我不願意,他們還是認為我已經同意了,所以說若是親朋好友被帶去飲酒,就是喝酒慶祝,那時候他們就把我丟在家,因為我已經同意了,(那相親有什麼禁忌嗎?) 有,當來相親時,親友談議過程,有一個團隊負責相親事宜,當小孩哭泣的時候,就代表成功相親,因為小孩已經答應,他們會與大家告知說成功了,以前長輩的風俗民情就是這個樣子,

(ro masoq smiye lga, mcwa la?) musa qa mincwahi lga, wayal cqa nyan mwah smiye muyax lga, cyan smwan lmaga, nanu musa mkayal kya lga, nanu masoq mkayal lga, wal mnbux qwaw kya lro, wal mnbux qwaw cqa 男方ro, ara lga wal mkayal kya la, ana nyan mnglis maha iyat iyat lga, nyan su mnglis lma ro, bnheci cyunga, mnglis lga nyan smwan lmaga, bnheci cyunga maha kya qa ziray cyunga, (ro masoq smiye la musa kmut biyok laga?) wayal laro, nwah qa mncwahi ro wal mglux wal mnbux qwaw ana arwa 男方lga, wal mnbux qwaw, maha kya bnheci cyunga ro, (tnaq ryax ku?) son naha nyan smwan nyan mnglis ga, iyat qutux ryax ga, musa bux qwaw cikay cqa muyax likuy lga, musa mnbux qwaw ro, mkayal kya maha a kekong knwan musa ta kekong, mkayal lkya, mkayal kya cqa muyax likuy, maha knwan kekong ta maha ma, alan naha gmoyax qa ryax smwan ga, alan naha gmoyax si say 訂婚 ro bnheci cyunga ga, ( cyunga ga masoq smiye lga, ro 訂婚lga?) uya, 訂婚na sapat son na bnheci ga, (ro son nanu sapat?) sapat ga, 意思意思cikay qaca yaga, ro babaw nya lga, kekong lga mica 請客lga, (sapat ga kutan biyok ku?) sapat ga kmut.

(那相親結束,要做什麼呢?) 親戚就會離開相親的那個家,告訴大家說相親成功,所以相親結束後會一起相聚慶祝飲酒,

到男方家喝酒了之後,就會再到男方家談詳細的細節,因為小孩已經哭答應了,以前的時代就是這樣子,(所以結束就要殺豬了嗎?) 相親結束,大家親戚朋友到男方家喝酒,(是同一天嗎?) 喝酒就是過去很重要的習俗,代表著女孩哭泣答應,不是同一天,那個是早上跟晚上的事情,在男方家喝酒的時候,會在那邊談論說結婚的事宜,什麼時候請客會在那邊討論,決定說確定的時間,就會決定訂婚的時間,(以前結束相親後,就訂婚了嗎?) 對,以前長輩會訂婚分食,(什麼是Sapat?) 就是共享,之後因為要結婚所以會請客,(分食也是殺豬嗎?) 分食會殺豬。