skikun

cyan te inu qa qalang部落概況與位置

qalang Bonbon ga,te tyugan qalang maki mnibu,knbawiq nya ga aki 500 公尺,nyan maki lasu na qalang Kbanun,mwani ga,nyan mqumah ramat ro alan naha mcisal cquliq,mwah mema ulay ru tayux rgyax.

英士部落是大同鄉第三個部落，海拔大約500公尺，位於樂水部落的對岸，目前以務農與觀光為主，觀光客都會來山林之旅。

sinllwan lalu qalang地名由來

cinllwan na qalang Bonbon qani hiya ga,puqing nya ga son naha Kn-bung,imi qani hiya ga pzyux balay qsinux maha ma,babaw nya lga,iyugun naha lalu nya,si soy ma bonbon la,cyux maki cyugan pinqiyon na cinllwan Bonbon qani hiya,te qutux ga,minkahul iyik na rhiyal ma ga,mhtux qsya nya ga,baq maki qutux hngiyang,te sazing ga,ryax na kinlhangan na Gipun ga,cinlalu naha ma.te cyugan ga,mlaka hzing ga,pali nya qpiray ga baq maki qutux hngiyang maha ma.

英士部落的命名，最初叫做Kn-bung,意思是豐盛之地，之後他們才更換名字叫做BonBon,針對這個名稱，有三種說法:第一:當溫泉從地底冒出時，會發出聲響，第二日本時代，任本人取的名字，第三當蜜蜂飛時，翅膀旋轉拍打所發出的聲響。

pinqyuwanqalang部落遷徙

Pinsbkan(發祥)-Gogan(大嵙崁)-Qwilan(卡維蘭)、Gogan(三光)、Saruc(沙崙子)、Balung(巴陵)、Kulu’(萱源)、Kbanun(樂水)、智腦(cinaw)、東壘(turuy)- kn-bong(舊社)-Bonbon(英士)

tayal ka nyan qalang Syanox mwani qaniy人口概況

Qalang Bonbon cquliq nya ga aki 350 he,aki ptnaq cuqliq naha ki Kbanun,cyunga qani ga payat ini ptnaq qalang mwah msqun cani,lro mica maki qutux qalang la.mwani ga tyaba qawas qabax nyan maki qalang qani la,senin ga wal mtiyaw ro wal mqwas hogan qabax la.

英士部落人口大約350人，與樂水部落人口差不多，過去是由四個不同社群的人聚集在此，成立一個部落，目前大多以老年人為主，其餘年輕人因就業就學搬往山下。

snhyan部落宗教

misuw qani qalang Tayal ga,maki saying kkyokay,qutux ga Tensinkyo,ro te saying ga Cyorokay,nanu qabax nqu snnyahan nqu Tayal ga,mtnaq nqu i snhyun nha,ana ga skura squ qalang Tayal maha,snhyan qu i Tayal qani ga,kahul squ inlungan naha,aki smru nqu inlungan,ro skura nqu i qlhan naha,pisan cqani ga,aki maki nqu i anzin nqu i inblaq nqu qnxan nqu qyanux nqu Tayal.

部落目前有兩間教會，其一是天主堂、再者是長老教會，信奉人數大致相同，而對於部落來說，宗教信仰給予族人強大的精神支持，在某種層面上，也維持著部落安定。

qqyanux經濟與特產

qalang Bonbon qani hiya ga,mwani nyan naha pmiyun ga,tmana ro tbihi ki negi,mwani hani lga nyan i alan cisal kahat la.

英士部落主要種植高麗菜或小白菜以及蔥，近幾年逐漸發展部落觀光為主。

ryaniq部落交通

kahul Giran skura Mnibu,glux te pitu cya seng si shouyu musa , shoyu musa,akay qutux tmucing, ro musa su ktalan kya la,ro tehok su qalang Bonbon la.

由宜蘭往大同鄉方向沿著台7甲線直行，大約一小時，往上開仔細注意路邊標示，即可到達。

wahan mangay mcisan部落觀光

1. 橫歧漾古道Hnkiyan

Hnkiyan ryani ni ga,ryaniq Ipun cyunga qani,haring toyeng mwah ski qalang Bonbon qani ga,klangan Ipun ga,ryaniq ni ga knlay Ipun cyunga, senin Tayal cyunga ga,mwah mciriq naha ki kensat na Ipun,mehong nya lga,hetay na Ipun mwah mingat rgyax Bonbon qani,pciriq naha ki senin Tayal ro,piyux wal mnukil hetay ni Ipun ru senin Tayal,qani ga si say maha wa ta pungan ta iyaw na rgyax Bonbon.

日治時期的角板山三星古道─芃芃段，亦是日治時期台灣最早開鑿的「理蕃道路」，起點為角板山，終點為宜蘭三星，日軍要佔領海拔1700多米的芃芃山來反制，但卻被驍勇善戰的泰雅勇士擊退，後來歷經好幾次的反擊互有死傷，這也是傳說中的芃芃山事件。

2. 芃芃溫泉ulay na Bonbon

haring qalang Bonbon musa ulay qani ga,aki mpux zikang calay,tehok qa Bonbon ulay lga,maki lingay nya baqun tayux msyakin na rgyax blaq ktalan.pisa knlay na Utux.

從英士部落步行到芃芃野溪溫泉只需10來分鐘，抵達芃芃溫泉之前的右側可見到超壯麗的七彩溫泉岩壁，金黃色澤岩壁佐以綠色植物附著，鬼斧神工宛若上帝之手創作。

Tayto go

alang skikun (四季部落) ga niya mki sku Girang Keng atu Tayto go, kwara sali buwan nya ga 295 buwan, 994 hi ku kwara s’uli tayan.

s’uli tayan pinspngan Gyencumin ga 96% kyan ku 955 hi, binah ga, ’yat kahun sku pinspngan Gyencumin ga 4% kyan ku 39 hi nya.

pinspung na linhuyan Gyencumin ga, Tayan 89%, Amis 1%, binah lihuyan s’uli 6%.

cyan te inu qa qalang部落概況與位置

qalang Skikun ga te saying khmay cquliq cqa llyung Mnibu, pucing binheci naha ga minkahul Mnibu Skikun.qalang qaniy ga nyan maki cqa syax glax na llyung mnibu ru bstnaqan qsay ki gong siyu qaca akya bawiq nya 500 meta, te kraya nya ga qalang Piyanan te yahuw nya ga qalang Lmwan,musa 800 meta knbawiq.gmlux llyung qaca ga,cyan maki piyux syaqing ru rsnat,piyang calay krhongun qalang cqani.qalang Skikun ga knbalay cqa bhciq na rgyax,son maha nanu cnbcyan cinmuyax naha ga, cnlalu naha maha qalang c’ux、qalang tayax、qalang iyik.    

四季村為大同鄉人口次多之村落，屬於賽考利克系統溪頭群的四季薰(Skikun)社。部落位於蘭陽溪上游右岸及支流四重溪之主支流會合處點約五百公尺之上，海拔約八百公尺，溪的右岸一帶為急傾斜地，沿溪有多處斷崖峭壁，是絕佳的天然屏障，聚落座落在平坦之高台，居民慣以上、中、下部落來區分其居住位置。

sinllwan lalu qalang地名由來

 lalu qalang qaniy ga saying pinqiyan naha;

1.qalang Skikun qani ga,lalu binheci nqu Tayal ga Tayax son naha,

baha hmcwa ga i pqoyaw rsnat ni pinbaq laga,pgyax ru msyan qani llalu.

2.lalu nqu i Sikikun qani hiya ga,mwah cqani Ipun cinllwan nqu i

Ipun qani hiya. ki Ipun ya ga,qalang na Ipun ga cya qutux lalu na

Skikun,blaq kiko ma yaga,ro qabax pinmuya blaq ma,

mica si naha si ke maha Sikikun,syan Skikun qani ga.

關於這個部落地名有兩種說法:

1. 四季部落原始地名叫做Tayax，是因為地形邊緣陡峭，

一不小心就會pgyax(墜落)。

2. 四季個這個名稱，日本來這裡以後所取的名字，而Skikun(四季)這個名字，是日本也有一個地名，也是取名為四季，意思是四季分明土地肥沃，所以日本也取這裡為四季。

pinqyuwan qalang部落遷徙

kahul pinsbkan i kotas Tmarung ga,thnun kotas Myaboh maha usa hkangi kki'an su maha,maga rgyax ro mwah haring Topuk qaca ga,

mwah haring Topuk ro mbiyaq i mwah i Bayu la ro,mwah rgax i Quri Tmunan ro mnwah i Qqri Tmunan lga,nya sheluq qa qalang na Mgala hiya lga,Mrqwang nya sheluq ro,ha khmay qalang nya chani lmaha.

ro hata i hkangi kian loyi hogan ma ga,mwah la ro ,mwah Tayherang la,Tayherang lga,kmarus loyi ro mbiyaq mwah Kankei la,

sngilun nya qa laqi naha ro kaki cani,qa cu mrwa i llyung tyaba qwang hani maha,naha nanaq mwah hkagi,kotas Tmarung ro kotas Kmucun,saying naha kmsbes ga,ro musa rmara i 平台 hani maki ski ngyahu na Lmwan qa nguhux qaca ga,sisyan ca,nyan sheluq Mnoyan la,nya mqumah la,thalagay baq nya kian qalang qani lmaha,mwah laro musa Kankei musa magan laqi nya caca ga laro,musa tngasan cikay i nguhux roba mica qa benux cyan kya na puqing hongu Thbu ca,ro nanu ana ga hata i aki mwah loyi ro musa Mnoyan la,

nwah maki kya kian kotas ta yanay Taru ka Yanay Tahus qa muyax qaca ga,aki magan calay muyax mnaki kya,ro ki maki kya qa laqi naha laro,rema maki kya la,nanu bnheci na Mnoyan hani maha ga,talagay yuhung laqi mamu hani,iyat kya hmut qmut laqi myan maha tomoq na kya maga,nanu ana ga,kyalun nya maha nyan nha phlyun krakis ro sening ga,nya ini sli gaga qa laqi mamu,usa mgaga musa kmut cquliq ki heci lga,nanu kahul squ pinkyanan na ni yutas Tmarung qani,maray sqa i laqi nya Kmwaring ki Qawin musa mgaga,

ana ga trang mgaga wal naha sbilun qutux sswe naha Muhing,

babaw nya mwah sbinah cqa Mnoyan lga,kmayan nqa bnheci maha haga qani ga,aki ssyn squ i atugan roq qyunam qani,m'say maki kya ga,Tmarung ki Kmucun qani ini swayan,pucing nya si usa hkangi nanaq tbinah nqu roq,nanu ana ga maha cani cihmop ga ka cami hkangi kkian cani maha qa qutux Tmarung ru kotas Kmucun ga,

mwah kangi cani lga,haw!talagay knblaq kkian,hbciq qa qalang c’ux qani ru,aki ta maki cani maha Tmarung ma,ro nwah na kian ta cqa hago laro,mbehuy lma,wali muyax cbalay muyax cyunga,si shmut kblaq muyax ro,ro mbehuy ma suqun i pscyuk muyux ana kho scyukun lama,talagay lum behuy nya ta kian hani lama,

nanu Ktmarung ya laga,ka cu maki cqa b'nux la,kaki qalang iyik son qa Kmucun ya ga,nanu cica ka Kmucun iyik,Tmarung bawiq.

我們祖先Tmarung，受kmyaboh催促去找新地，他從Pinsbkan(今南投縣仁愛鄉)，循著中央山脈稜線，來到Topak(南湖大山)，下到Bayu山，經過quri Tmunan(南湖大山啞口)，

他從啞口眺望看到Mgala有炊煙，再Meqwang已經有人居住，

於是往山下繼續尋找，來到太平山一帶，順著山勢而下來到寒溪，將他們的老弱婦孺站留在Stacis(寒溪)此處，Kotas Tmarung、Kitas Kmucun兩個同行往蘭陽溪發掘新地，眺望了一個平台，他們從Lmwan nguhu(留茂安山)，Sisyan(今留茂安名稱)看著Mnoyan(今四季平台)，又看到有燒墾再起煙，知道原來已有人在此居住，於是回頭去寒溪接他們的家屬到nguhu roba Thbu(土場)，暫時搭寮在那裏居住，沒多久還是來到了Mnoyan平台，過去kotas Taru 住過的地方，過去有五戶在那邊，他們來這裡跟著，先到這裡居住的族人一起，選擇在角落的位置，

之後，mnoyan部落的耆老說，你們的青年太兇悍了，將來遲早會發生事故，擊殺我們的孩子，另一方面又因為年輕人為了女子爭風吃醋，於是Mnoyan的長者說，你們的孩子不循著gaga的規範，就用mgaga出草來定是非，於是Tmarung帶著他兒子，Kmwaring 跟 Qawin去出草，結果出草卻犧牲一個叫Mohing的孩子，回來部落以後，Mnoyan的長老本來要將他們安排在溪邊qyunam(獵區)的位置去居住，但是Tmarung和Kmucun不願意，最後還是想自己在尋找其他地方住，Tmarung跟 Kotas Kmucun只好自己來到這裡找地方居住，發現這裡的環境這麼好，上面腹地很廣，不過Tmarung選擇去現在學校的那個位置，結果有一次颱風來了，以前的房子沒有現在那麼堅固，

房子倉庫被颱風吹得東倒西歪，他們認為那裏容易被風吹，

之後Tmarung選擇上部落，Kmucun 選擇下部落。(以上為擷取至原視-採訪四季部落耆老Takun Batu，本人的yutas，已過世。)

Tayal ka nyan qalang Skicken mani qaniy人口概況

akya musa qunux seng saying kbhul he, ini khmay ccquliq mhriq qalang nha nanak mwah hmkangi ywaw ptiyawun te hugan, gatu maki cqa qalang nha nanak muya rramat, kahul ywaw pqumah na rramat,msli mqbbaq msqun uyi mrkyas mmlikuy ki kknerin qalang na Pyanan ki Skikun, msqutux inlungan ru mqbbaq mslpyung.

人口大約一千兩百人，因工作機會穩定，故大多居住於原部落，人口外流較少，甚至，有人因從事高麗菜採收工作而認識四季、南山的青年，締結連理，間接使這幾個部落，除了工作以外，因聯姻的事實，使得關係變得更加緊密。

snhyan部落宗教

misu qani qalang Tayal ga,maki saying kkyokay,qutux ga Tensinkyo,ro te saying ga Cyorokay,nanu qabax nqu snnyahan nqu Tayal ga,mtnaq nqu i snhyun nha,ana ga skura squ qalang Tayal maha,snhyan qu i Tayal qani ga,kahul squ inlungan naha,aki smru nqu inlungan,ro skura nqu i qlhan naha,pisan cqani ga,aki maki nqu i anzin nqu i inblaq nqu qnxan nqu qyanux nqu Tayal.

部落目前有兩間教會，其一是天主堂、再者是長老教會，信奉人數大致相同，而對於部落來說，宗教信仰給予族人強大的精神支持，在某種層面上，也維持著部落安定。

qqyanux經濟與特產

glabang ro bhciy calay roq cyan naha pmiyun tmana ro tbihi, qutux kawas ga muya cqa tmangux abax, ’bagan ro hoqan abax, kruma ga muya uyi cqa swana qmisan. ini khmay ccquliq mhriq qalang nha nanak mwah hmkangi ywaw ptyawun te hugan, gatu maki cqa qalang naha nanak muya rramat, kahul iyaw pqumah na rramat,mwani qani, nyan gatu kbalay ki ptuliq minnanak musa kpblaq qqnxan qalang tayal, pisan nqa kbalay muyax ’byan, pqmahun, ana ga, maki uyi qa mrkyas llaqi lmnglung maha, ini piyang qa maki krryax blaq na ptyawun ki sthan nya krryax, ini piyang blaq uyi pila nya rramat, mbehuy lga, uka qabax pinnuya la. nanu mmwani qani maki qa mrkyas llaqi, garing lmnglung muya llamu na phpah ro ocya, qalang Pyanan ki Skikun nyan garing pcqrux linhuyan na puqing pmuya pphpah ki ocya, giwan qutux nanak na pqmahun naha.

部落種植的作物以高麗菜為大宗，其次為大白菜，一年大多種植於春、夏、秋三季，冬季時或有人種植蔥蒜。因工作機會穩定，故大多居住於原部落，人口外流較少。近幾年來，由於部落營造的盛行，部落中均有人想藉由不同的營造，使部落產生新的風貌，或有經營民宿者、或有農業改良者···等等，部份有心想改善原有環境的青壯年族群，看著種植農作物收入常常不穩定，時而因供過於求造成菜價低廉，時而因天然災害，造成蔬菜無法運出產地···等，這些因素使得青壯年嘗試種植高經濟作物—花卉，四季、南山均有人開始成立相關的產業合作班，期望能轉型成功並造就另一個工作選項。

ryaniq部落交通

kahul Giran skura Mnibu,glux te pitu cya seng si shouyu musa ,krayas su hongu na xilan lga, skura glax ro shoyu musa, ro musa su ktalan kya la,ro tehok la.

由宜蘭往大同鄉方向沿著台7甲線直行，經過棲蘭橋須右轉，往上開仔細注意路邊標示，即可到達。

what mangay mcisan部落觀光

1.mllux

 ke na Tayal qani ga,son maha mllux,imi nya ga pyanga calay qa cquliq na Skikun,baha hmcwa qyunam na qalang Skikun cyunga,te minko 60 kawas ga,maki piyux cquliq mwah cqani mamu kman na ksya,mwani lga muwah mangay mcisan qabax cquliq la.

2.ryaniq na knbalay ryax klhangan ta nya Ipun

tgaring knblay cqa mqux qesu mpusan kawas,ski suqun nya la,hriqun nanaq payat byaling,nih na mnibu qnali ga, akya 32 kori squnun qroyux nya,garing Kenoran ski cqa quri Sqabu ga,

ini tnaq glabang ryaniq nya,akya 0.6 meta ski 1.8 meta,maki spat hongu. ryaniq qani ga mali payat qalang na Tayal,Lmwan、Skikun、Mnoyan、Pyanan。

3. pkuya rramat ru bway ru phpah

 ta qalang Giran qaniy ga, qalang Pyanan ki Skikun puqing baweq calay roq cyan nha ki’an, giwan puqing calay uyi kihulan na ’’pkuya rramat’’, khmay ccquliq nya ru maki ywaw ptiyawun nya uyi.qalang Pyanan ki Skikun ini ga Lmwan ga, giwan qutux llyung kki’an nha, mlux cqa syax na llyung Mnibu ki ryaniq turuy na mwani qaniy,

gway rrmat cyan nha pmiyon ki klhan, giwan puqing calay uyi kihulan na’’pkuya rramat’’.

一、加羅湖

泰雅語mllux是指現在的加羅湖地區，加羅湖群是四季部落泰雅族人最珍貴的傳統領域，早期是四季泰雅族人的獵場，在60年代初是族人採水草之地，現在則是全國聞名的觀光聖地。

二、甕溪游步道(埤亞南越嶺警備道)

警備道沿線有4個泰雅部落，分別為留茂安（現茂安村）、四季（現四季村）、馬那烏樣（現四季平台）、埤亞南（現南山村）。該道路於1920 年11 月23 日（民國9 年11 月23 日）開工，翌年（1921 年）3 月31 日竣工，僅費時四個多月，濁水溪（今蘭陽溪）側的宜蘭段全長共8 里（約32 公里），由西線（嘉蘭）至埤亞南鞍部（思源啞口），路寬不一，約2～6 尺（0.6～1.8 公尺），有吊橋8 座。

 

三、四南蔬果生產區

南山、四季是宜蘭縣最高的二個部落，是宜蘭縣「高冷蔬菜」主要的輸出地，人口最集中的二個村落，也是工作最穩定的二個部落，四南地區實際上是由南山、四季、茂安、英士部落等，串連而成的，沿台七線、台七甲線蘭陽溪沿岸及溪谷，形成高冷蔬菜園區，其中以南山、四季及茂安所種植的區域為最廣，也是宜蘭縣最主要的高冷蔬菜產區。

kinhulan s’utu biru

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料