talam spi ru mita siliq 夢占和鳥占
作者:林純桂&素伊多夕&方瑞玉
ita Tayal hiya ga, gmluw cinunan cinbwanan mqyanux. mqyanux ta sa hlahuy, nanu maki qu gaga qnxan ta, baha hmswa ini baqi nanu qu stnaq ta zywaw, nanu yasa maki qu gaga na mita siliq ru talam spi（mita spi）.
我們泰雅族人生活在蠻荒的森林，所以有求生的法則，生活中難免有難以預料的風險，所以發展出鳥占與夢占。
一、mita siliq
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]mita siliq qani ga maki qu puqing na pinqzyon, sraral mga maki qutux ryax hopa balay qu qwalax nya, mturuy qutux yaba balay na btunux, siy usa qmhut squ gong, smu’ut squ qsya, mspitung qu qyas ru ini thuyay krayas gong qu Tayal, kragan nha rmuruw ga ini nangi mglaw qu btunux qasa ma. hnyan qu cyaqung kmal mha: “swa ana qani ini simu thzyazi, nway kun muci ma, musa tpa sa babaw btunux qu cyaqung, lap lap lap san nya qu pali nya, ana nya slokah qu pali nya ga ini pzwi qu btunux qasa ma.
hnyan mlaka kya qutux siliq, nway kun mha ma, psyaqan na cyaqung qu siliq qasa, isu qani qu tnaq maku qmun cipuq na qbhniq qani ga. ana ga smyuk qu siliq tlamay maku muci ru, musa tpa babaw na btunux, toput toput muci ru si si si mha mqwas, si ktay mzwi qu btunux ru wax...wal mturuy qu btunux qasa lma. ktan ni Tayal mga talagay yaba qpzing na siliq qani, cyux glgan qpzing na utux qu siliq qani wah, nanu aring kya lga siliq qani qu spngan mita ta Tayal la. nanu yaba na zyuwaw ga skita nha siliq smpung, aring kya maki qu gaga mita siliq qani la.
鳥占有它的典故，傳說從前下了一場大雨，在溪流口滾落一塊大石頭，堵住了河流形成大湖，阻礙了族人的道路。於是，他們想把大石頭推開，無論怎麼推，石頭一動也不動，烏鴉飛來，說：「你們怎麼連一個石頭都推不開啊，我來！」於是，飛到石頭上然後用力揮動翅膀，石頭都沒有動靜。又飛來了一隻繡眼畫眉鳥，它說我來！烏鴉笑它說：你這隻小鳥，我一口就可以吞下你了！可是，繡眼畫眉鳥回答說﹕讓我試試！於是，它飛到石頭上來回跳躍吱吱叫著，石頭居然居然滾動了，唰的一聲滾落下去，族人看了非常驚訝的說：「繡眼畫眉鳥如此的神力，必定有來自上天的能力，從此泰雅族人就認定繡眼畫眉鳥具有上天的能力，將來有重要的事務要執行，必須先看繡眼畫眉鳥」因此衍生了占鳥儀式。
gaga Tayal san mha mita siliq qani ga, iwan yasa qu spngan utux nqu Tayal sraral uziy, siliq qani ga qutux nqu qbhniq cikuy balay qu inkyasan nya. hopa nqu zywaw ga yasa skita nha siliq, mzi’a nqu sraral maki qu gaga na musa mgaga, qani ga si ki skita nha siliq. ru ini ga musa mlata rgyax ru musa smze. baha hmswa blaq qu knita nha siliq ga thuyay mblaq qu zyuwaw, nanu yasa qu spngan na bnkis sraral. mita siliq qani ga strang nha sasal mziboq balay, aring klpaw lga mlata kwara qu qsimuw lrwa, nanu zbuqan nha musa mita.
鳥占在族人眼裡就如同天神一樣能判別事務，繡眼畫眉鳥是小型鳥類。有重大的事必須進行鳥占，如從前的獵首習俗必須進行鳥占，又如去狩獵、提親，若是吉兆他們就會去執行，相對的會有好運，所以族人會以鳥占來判別。鳥占必須要在清晨，破曉之時動物就會開始活動，所以一早就要去鳥占。
pnongan bnkis sraral ga payat kryanan nqu spngan mita siliq qani, te qutux ga msyuk, te sazing ga meraw, te cyugal ga cin’tung, te payat ga m’ax.
聽老一輩的族人說判斷鳥占有四種型態，第一回應、第二互補、第三短促、第四溺。
msyuk qani hiya ga, smyuk imi nya. trang nyux mhkani ska na tuqiy mita siliq qani ga cyux muci si si si te kraya ini ga te kyahu, musa loziy ru si si si muci te kyahu ini ga te kraya mssyuw mqwas, qani ga smyuk muci ma. nanu blaq balay qani hiya, smwayal qu utux ma! qutux ryax ga minqutux balay musa mita.
msyuk是回應的意思，走在路上聽到繡眼畫眉鳥在路的上方吱吱叫，再往前走又聽到路的下方繡眼畫眉鳥吱吱叫的聲音，這叫回應，這是最好（吉兆），這種現象，一天只做一次這樣的儀式。
meraw qani ga, trang su mhkani ska tuqiy mita siliq, si si si muci te kraya ini ga te kyahu, ru pira qara pinhknyan ru si si si muciy mtnaq maki te kraya ini ga te kyahu snyukan nya, ru musa loziy ru sikta mincyugal mqwas qaniy ga mpuyuw sa pnqwas son, qani ga iwan nyux rmaw muciy imi nya, nanu san nha ma “meraw”, blaq uzi qu qaniy.
meraw是當你走在路上，路的上方或下方聽到繡眼畫眉鳥吱吱叫，繼續再往前行，同樣也是在剛才叫聲位置〈上方＆下方〉聽到繡眼畫眉〈siliq〉叫聲。之後再往前在不同的位置〈上方＆下方〉聽到繡眼畫眉叫聲，雖然第三次才出現相對位置，但還有互補之意，這也算是吉兆。
cin’tung qani hiya ga musa mita siliq mhkani ru ungat ’syang nya, ini ga qutux balay te kyahu, babaw nya lga ungat snyuk nya, qani ga “cin’tung” san nha. qani ga ini kblaq iyal, kruma bnkis lga siy hngaw ini usa la.
cin’tung是當你走在路上，聽到路的上方或下方有繡眼畫眉鳥吱吱的叫聲，就僅此一次，之後往前就沒有聲音了，這就是cin’tung「短促」，這種現象就不太吉利，有些長者就會打道回府。
te payat ga m’ax. trang su mhkani ska tuqiy, aring kraya wal si qhut mlaka mkura kyahu, ini ga kahul kyahu wal si kura kraya mlaka, wiwal si nya htngiy qu tuqiy mlaka te gleang, yan qani lga “m’ax” son nha, wiwal ml’ax ini thuyay msuna, nyux hmtuy qu utux ma, yan qani lga yaqih, ini usa inu qu Tayal la. payat kryanan qani qu spngan nqu mita siliq.
第四種現象是當你走在路上，在前方忽然「吱」得一聲，從上方橫飛而下，如同截斷你的路，或從路的下方吱的一聲橫飛往路的上方飛過，這種情形叫溺〈m’ax〉，表示「阻止」的意思，如同溺水無法呼吸般的狀況，像這種情形表示「凶兆」，是絕對不會前往的。鳥占的判斷方式就是這四種現象。
二、mita spi
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]Tayal sraral hiya ga snhyun nha qu mita spi qani, baha hmswa ga ini hmut mspi, nanu qu zyuwaw ppaqut nha ga naga spi ha. yan nqu musa mlata ga spwah nha mita spi uziy.
從前族人很相信夢占，因為夢的啟示不會隨便出現，有重大的事情需要夢占，就會等待夢的啟示。
kahul mita spi ru lmon nha baq nanu qu cyux ciriq? musa smi rusa ga tohiq qu pinhkngyan, kruma ga smka ryax. suqun nha smi lga mwah ngasal n_gon nha pira ryax, yasa qu pinkyalan nha ryax ga mlahuy ru pqzyu spi, kruma ga spyun mha cyux msluhiy qu qmayah ma. kya uzi ga spyun mha kya qutux kneril qsliq saku nya balay ma. ini balay khzi, musa lga magal balay qsinuw la.yan nqu spi msluhiy ga p’agal bzyok qnhyun ma. baha hmswa ga kmihuy uraw qu bzyok gnwakan nya ga yan nqu msluhiy rwa, nanu spyun su sluhiy lga, cyux ciriq bzyok qnhyun la! mspi kneril qasa ga p’agal bqanux ini ga mit. baha hmswa bqanux ru mit ga betunux balay ini kat squliq uziy, nanu yasa spi kneril lga p’agal bqanux ini ga mit la. ini ksyaw qu spi, yasa qu snhyun nha balay qu mita spu qaniy.
從夢占的啟示中，可以預先知道陷阱中會陷中甚麼獵物？以前的獵場比較遠，有些必須走半天以上的時間，放置完陷阱，回到家會等幾天之後，約定看陷阱的時間來到之前，獵人們會聚在一起述說夢境，有的夢到田園崩落，有的夢到有個女子非常喜歡他，真的無誤，去了真有獵物。如夢到田園崩落就會抓到山豬，因為山豬掙扎所翻動的泥土如同土石流般的，所以夢到土石流就會抓到山豬了！
夢到女子就會獵到水鹿或山羊，因為水鹿和山羊很美麗又不會咬人，所以夢到女子就會獵到水鹿和山羊，因此族人很相信夢占。
qutux uzi ga yan na musa mnayang, yan nqu giqas na pqmahun qani ga spwah nha mita spi uzi, zik na musa k’alu ga lmon nha sm’atu ha, tmatak kya ru m’abi kya, mha ni blaq spi nha, mzinah musa ngasal kmal mha blaq spi ma, musa tmatak kya ru t’aring mnayang la. musa smze ga skita nha spi uzi. nanu ita Tayal sraral ga spngan nha balay qu mita siliq ki mita spi qaniy.
還有就是開墾新地，也會透過夢占。開工之前會做祈福儀式，開闢新耕地叫k’alu，族人會搭棚晚上在那裏睡覺等夢，如果有好的夢占，就回家告知家人夢是「吉兆」，就開始搭棚開墾。提親也是需要夢占，所以族人相信「夢占」和「鳥占」可以判斷所求的好壞。